Właściciele nieruchomości, na których wciąż znajdują się wyroby zawierające azbest, mają jasno określone obowiązki. Brak reakcji na przepisy prawa może skutkować nie tylko kosztownymi sankcjami finansowymi, ale również stanowić zagrożenie dla zdrowia mieszkańców. Omawiamy, jakie obowiązki i kary za azbest nakłada na właścicieli prawo i dlaczego materiał jest tak niebezpieczny.
Azbest – cichy wróg ukryty w dachach i instalacjach
Azbest to materiał, który był powszechnie stosowany w budownictwie przez dekady ze względu na swoje właściwości izolacyjne, odporność na ogień i trwałość. Znajduje się w pokryciach dachowych (eternit), płytach elewacyjnych, rurach wodociągowych, przewodach kominowych, a nawet domowych piecach akumulacyjnych. Niestety, obecnie wiadomo, że jego włókna – praktycznie niezniszczalne – mogą prowadzić do poważnych chorób układu oddechowego, w tym nowotworów.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
W Polsce obowiązuje całkowity zakaz stosowania wyrobów zawierających azbest od 1998 roku, a ich całkowite usunięcie ma nastąpić do 2032 roku. Realizacja tego celu jest częścią Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009–2032, koordynowanego przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii oraz szereg instytucji publicznych.
Obowiązek inwentaryzacji i deklaracji – co musisz zrobić do 31 stycznia każdego roku?
Zgodnie z przepisami, każdy właściciel nieruchomości – niezależnie od tego, czy jest to dom jednorodzinny, budynek gospodarczy, czy obiekt komercyjny – zobowiązany jest do corocznego zgłoszenia obecności wyrobów zawierających azbest. Obowiązek ten należy spełnić do 31 stycznia każdego roku.
Dla osób fizycznych właściwym organem jest urząd gminy lub miasta (wójt, burmistrz, prezydent), natomiast przedsiębiorcy powinni kierować deklaracje do marszałka województwa.
Zgłoszenia dokonuje się na odpowiednich formularzach, w których należy zawrzeć informacje o lokalizacji i stanie technicznym wyrobów. W ocenie ich stanu technicznego pomaga arkusz „Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest”.
Kary za azbest – czego się spodziewać w przypadku braku deklaracji?
Zignorowanie obowiązku złożenia deklaracji skutkuje karami finansowymi, które mogą sięgać nawet 20 000 zł. Wysokość grzywny zależy m.in. od skali zaniedbań oraz ilości niezadeklarowanego materiału azbestowego. Jak informuje Sanepid, niezgłoszenie azbestu, nawet jeśli jego stan nie wskazuje na konieczność natychmiastowego usunięcia, jest traktowane jako naruszenie prawa.
Warto podkreślić, że usuwanie azbestu na własną rękę również jest zabronione i obarczone konsekwencjami prawnymi. Materiał ten może być usunięty wyłącznie przez firmy posiadające odpowiednie uprawnienia oraz zatwierdzony program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi.
Współpraca z samorządami i programy wsparcia
Na szczęście wiele samorządów oferuje wsparcie finansowe dla właścicieli nieruchomości, którzy chcą pozbyć się azbestu. Przykładem może być Powiat Bieruńsko-Lędziński, który prowadzi nabór wniosków na bezpłatny odbiór i unieszkodliwienie odpadów zawierających azbest.
Środki na realizację takich działań pochodzą m.in. z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz funduszy europejskich. Programy te często obejmują także wsparcie dla rolników planujących wymianę pokryć dachowych na budynkach gospodarczych.
Edukacja, szkolenia i baza wiedzy
W celu podniesienia świadomości społecznej i kompetencji urzędników, przygotowano także specjalistyczne szkolenia e-learningowe dla przedstawicieli samorządów, inspekcji pracy, nadzoru budowlanego czy inspekcji sanitarnej.
Ważnym narzędziem wspierającym inwentaryzację jest też Baza Azbestowa, do której mają obowiązek wprowadzać dane wszystkie jednostki samorządu terytorialnego. Jej celem jest bieżący monitoring realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu.
Dlaczego warto działać teraz, a nie czekać?
Choć termin całkowitego usunięcia azbestu przypada dopiero na rok 2032, warto już dziś przeprowadzić inwentaryzację i zgłosić obecność materiału. Nie tylko ze względu na uniknięcie kar za azbest, ale również z myślą o zdrowiu swoim i najbliższych.
Właściciele nieruchomości, którzy odpowiednio wcześnie dokonają zgłoszenia, mogą skorzystać z dofinansowań, wsparcia technicznego i uniknąć nerwowych sytuacji w przypadku kontroli. Pamiętaj – kary za azbest nie są symboliczne. To realne obciążenie finansowe, które w skrajnych przypadkach może sięgać nawet kilkunastu tysięcy złotych.
Azbest to jedno z największych zagrożeń dla zdrowia publicznego, z którym Polska mierzy się od lat. Dzięki jasno określonym obowiązkom właścicieli nieruchomości i wsparciu państwa, możliwe jest skuteczne oczyszczenie kraju z tego niebezpiecznego materiału. Warunkiem sukcesu jest jednak rzetelne podejście do obowiązku inwentaryzacji i zgłaszania. Brak deklaracji może oznaczać nie tylko kary za azbest, ale również długofalowe skutki zdrowotne i środowiskowe.
Czytaj dalej: