Światowy Dzień Pszczół, obchodzony corocznie 20 maja, to nie tylko okazja do docenienia pracy tych pożytecznych owadów, ale także ważny moment refleksji nad zagrożeniami, jakie im grożą. Został ustanowiony przez ONZ z inicjatywy Słowenii, aby promować działania na rzecz ochrony pszczół i innych zapylaczy oraz podkreślić ich kluczową rolę w funkcjonowaniu globalnych ekosystemów i systemów żywnościowych.
Dlaczego właśnie 20 maja?
Data obchodów nie jest przypadkowa – upamiętnia narodziny Antona Janšy (1734), słoweńskiego pioniera nowoczesnego pszczelarstwa. Janša pochodził z rodziny pszczelarzy i już w XVIII wieku podkreślał znaczenie pszczół w rolnictwie, a jego prace na temat pszczelarstwa miały wpływ na rozwój tej dziedziny w Europie.
Pszczoły – cisi bohaterowie rolnictwa i różnorodności biologicznej
Aż 90% dzikich roślin kwitnących i ponad 75% uprawianych na świecie roślin zależy od zapylania przez owady. Bez pszczół i innych zapylaczy – takich jak motyle, nietoperze czy kolibry – znacząco zmniejszyłaby się produkcja owoców, warzyw, orzechów i nasion. Stracilibyśmy nie tylko źródła żywności, ale również składniki wielu leków, surowce kosmetyczne, a nawet tkaniny jak bawełna i len.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Dzięki zapylaniu poprawia się nie tylko jakość i różnorodność plonów, ale także ich wartość odżywcza, co przekłada się bezpośrednio na bezpieczeństwo żywnościowe ludzi na całym świecie.
Zagrożenia dla pszczół – sygnał ostrzegawczy dla całego środowiska
Niestety, populacje zapylaczy gwałtownie maleją. Jak wynika z danych ONZ, blisko 35% bezkręgowców zapylających (głównie pszczół i motyli) oraz 17% kręgowców zapylających (w tym nietoperzy) jest zagrożonych wyginięciem. Główne przyczyny to:
- intensyfikacja rolnictwa i monokultury,
- nieodpowiedzialne stosowanie pestycydów,
- zmiany klimatyczne i wzrost temperatur,
- zanik naturalnych siedlisk,
- zanieczyszczenia środowiska.
Jeśli ten trend się utrzyma, coraz więcej wartościowych upraw zostanie wypartych przez rośliny podstawowe, jak kukurydza, ryż i ziemniaki, co doprowadzi do spadku jakości diety i zwiększenia ryzyka niedoborów żywieniowych.
Systemowe wsparcie dla pszczelarzy – przykład z Polski
W Polsce, podobnie jak w wielu krajach UE, pszczoły miodne są szczególnie chronione, a ich hodowla wspierana finansowo. Jak podaje Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w 2024 roku uruchomiono program pomocy dla pszczelarzy na kwotę 80 mln zł, obejmujący dofinansowanie przezimowanych rodzin pszczelich. Każdy hodowca może otrzymać 50 zł na rodzinę pszczelą, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów formalnych.
Takie wsparcie nie tylko umożliwia rozwój pszczelarstwa, ale także przyczynia się do utrzymania populacji zapylaczy w krajobrazie rolniczym.
Rola zapylaczy w modelu One Health
Pszczoły mają znaczenie wykraczające poza rolnictwo. Są istotne dla koncepcji One Health, która zakłada ścisłe powiązanie zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. Ich obecność wpływa na kondycję roślin, a tym samym na dostęp do wartościowej żywności i jakość powietrza oraz gleby. Pszczoły służą także jako wskaźniki zmian klimatycznych i jakości środowiska.
Co każdy z nas może zrobić dla pszczół?
Nie trzeba być pszczelarzem, aby wspierać zapylacze. Proste działania mają realny wpływ:
- sadzenie roślin miododajnych kwitnących w różnych porach roku,
- rezygnacja z pestycydów w przydomowych ogrodach,
- zakładanie łąk kwietnych i pozostawianie nieskoszonej trawy,
- kupowanie miodu i produktów pszczelich bezpośrednio od lokalnych pszczelarzy,
- tworzenie poidełek dla owadów,
- ochrona dziko żyjących kolonii pszczół.
Zrównoważone rolnictwo a przyszłość zapylaczy
Rolnictwo przyjazne przyrodzie, takie jak agroleśnictwo, integrowana ochrona roślin, ekstensywne metody upraw, pozwala na pogodzenie produkcji żywności z ochroną zapylaczy. Dzięki takim podejściom możliwe jest utrzymanie wysokich plonów przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko.
Obchody Światowego Dnia Pszczół przypominają, że los tych owadów nie jest odległą sprawą specjalistów. Każdy z nas, niezależnie od miejsca zamieszkania i wykonywanego zawodu, ma realny wpływ na przyszłość pszczół. Od naszych codziennych decyzji – jakich produktów używamy, co sadzimy w ogrodzie, od kogo kupujemy miód – zależy to, czy pszczoły będą mogły nadal pełnić swoją niezastąpioną rolę w przyrodzie.
Czytaj dalej: