Azbest, przez dekady wykorzystywany w budownictwie, dziś stanowi jedno z największych zagrożeń środowiskowych i zdrowotnych. Polska konsekwentnie realizuje cel, by całkowicie uwolnić się od tego materiału. Ministerstwo Klimatu i Środowiska wspólnie z funduszami środowiskowymi uruchomiło program, który zapewnia gminom i powiatom realne wsparcie finansowe. W 2025 roku samorządy mogą liczyć na 58 mln zł na działania związane z demontażem, transportem i unieszkodliwianiem odpadów zawierających azbest.
Skala i finansowanie programu
Ministerstwo Klimatu i Środowiska od lat prowadzi ogólnopolski program usuwania azbestu. W 2024 roku na ten cel przeznaczono 81 mln zł, natomiast w 2025 budżet wyniesie 58 mln zł. Środki pochodzą z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy. Wsparcie kierowane jest do jednostek samorządu terytorialnego, które organizują konkursy i nabory wniosków dla mieszkańców.
Jednym z przykładów jest Powiat Gnieźnieński. Otrzymał on ponad 437 tys. zł dotacji, dzięki czemu usuniętych zostanie 1520 ton azbestu. To pokazuje, jak znaczący wpływ mają dotacje na przyspieszenie lokalnych działań.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Konkurs Azbest 2025 – jak przyznawane są środki
Dodatkowym mechanizmem wspierającym samorządy jest Konkurs Azbest 2025. W jego ramach oferty złożyło 171 gmin, a dofinansowanie przyznano 63 jednostkom na łączną kwotę ponad 1 mln zł. To oznacza, że zainteresowanie jest ogromne, a budżet – ograniczony.
Wyniki konkursu jasno pokazują, że nie wszystkie samorządy mogą liczyć na wsparcie od razu. Wiele wniosków nie otrzymało dofinansowania ze względu na brak środków. Beneficjenci, którym przyznano dotacje, podpisują porozumienia z ministerstwem i zobowiązują się do złożenia szczegółowych sprawozdań po realizacji zadania.
Zakres wsparcia dla gmin i mieszkańców
Środki z programu można przeznaczyć na trzy kluczowe działania:
- demontaż wyrobów zawierających azbest,
- zbieranie i transport odpadów,
- ich unieszkodliwienie w wyspecjalizowanych instalacjach.
Dofinansowanie może pokryć nawet 100% kosztów kwalifikowanych. Co istotne, mieszkańcy, którzy planują usunięcie azbestu ze swoich nieruchomości, powinni zgłaszać się do urzędów gmin. To samorządy koordynują nabory i odpowiadają za podpisywanie umów z wykonawcami.
W przypadku gospodarstw rolnych, które korzystały ze środków Krajowego Planu Odbudowy w ramach inwestycji A1.4.1, obowiązują dodatkowe zasady – te nieruchomości wyłączono z konkursów organizowanych przez samorządy.
Dokumentacja i obowiązki samorządów
Proces usuwania azbestu wymaga skrupulatnej dokumentacji. Każda gmina, która otrzyma wsparcie, musi przeprowadzić przetarg, wybrać wykonawcę i po zakończeniu prac przygotować sprawozdanie. Ministerstwo i fundusze środowiskowe udostępniają wzory dokumentów, regulaminy i poradniki, które ułatwiają procedury.
Samorządy mogą również korzystać z dodatkowych instrumentów, jak kredyty proekologiczne BOŚ Banku, współfinansowane we współpracy z WFOŚiGW. Dzięki nim łatwiej zorganizować lokalne przedsięwzięcia, które przekraczają budżet standardowych dotacji.
Dlaczego to tak istotne?
Azbest to materiał nie tylko kłopotliwy, ale przede wszystkim groźny dla zdrowia. Wdychanie włókien może prowadzić do chorób płuc, w tym nowotworów. Dlatego program usuwania azbestu to nie tylko działanie formalne, ale inwestycja w zdrowie mieszkańców.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla, że każde usunięcie płyt azbestowych to krok ku czystemu środowisku i poprawie jakości życia. To również sposób na uporządkowanie przestrzeni po dawnych inwestycjach z czasów, gdy bezpieczeństwo tego materiału było błędnie oceniane.
Perspektywy na kolejne lata
Ogólnopolski program usuwania azbestu realizowany będzie do 2027 roku. Umowy z beneficjentami mogą być podpisywane do września 2026, a wydatkowanie środków zakończy się w marcu 2027. To oznacza, że samorządy mają jeszcze kilka lat na systematyczne usuwanie materiałów niebezpiecznych.
Polska chce być całkowicie wolna od azbestu. Cel jest ambitny, ale wsparcie finansowe i rosnąca świadomość społeczna sprawiają, że kolejne regiony dołączają do działań. W efekcie nie tylko poprawia się estetyka przestrzeni, lecz przede wszystkim redukuje ryzyko zdrowotne.
Czytaj dalej: