Zgodnie z najnowszą oceną Komisji Europejskiej, Unia Europejska jest na dobrej drodze do osiągnięcia kluczowych celów klimatycznych i energetycznych na rok 2030. Pomimo istniejących jeszcze luk, kraje członkowskie znacząco ulepszyły swoje krajowe plany energetyczno-klimatyczne (NEKP), a wiele z nich zareagowało na rekomendacje Komisji z grudnia 2023 r., podejmując dodatkowe działania legislacyjne i inwestycyjne.
Zmniejszenie emisji – zbliżamy się do celu 55%
Zgodnie z analizą Komisji, pełna implementacja polityk krajowych i unijnych pozwoli UE zredukować emisje netto gazów cieplarnianych o około 54% do 2030 r. w porównaniu z poziomem z 1990 r. Tym samym wspólnota niemal osiąga prawnie wiążący cel redukcji o 55%, wynikający z Europejskiego Prawa Klimatycznego.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Jak podkreślił komisarz ds. klimatu Wopke Hoekstra, emisje spadły już o 37%, a w tym samym czasie unijna gospodarka urosła o 70%, co potwierdza, że działania klimatyczne mogą iść w parze z rozwojem gospodarczym.
Odnawialne źródła i efektywność energetyczna – postęp, ale wciąż są wyzwania
Udział OZE w zużyciu energii brutto w UE ma osiągnąć poziom 41% według ostrożnych prognoz krajowych planów, a 42,6% w wariancie optymistycznym. Oznacza to, że brakuje jedynie 1,5 punktu procentowego do wspólnotowego celu 42,5%. To znaczący postęp, szczególnie w świetle wcześniejszych analiz, które wskazywały na większe odchylenia.
Gorsza sytuacja dotyczy efektywności energetycznej. Według NEKP oszczędności zużycia energii końcowej sięgają zaledwie 8,1%, podczas gdy wymagany poziom to 11,7%. To luka wynosząca ponad 30 Mtoe, której zamknięcie będzie wymagało zdecydowanego przyspieszenia renowacji budynków i wdrożenia ETS-2 oraz Funduszu Klimatyczno-Społecznego.
Luki w sektorach ESR i LULUCF – Komisja zapowiada działania naprawcze
Redukcja emisji w sektorach non-ETS, objętych Rozporządzeniem ESR (transport, budownictwo, rolnictwo), kształtuje się na poziomie –38% względem 2005 r., a więc 2 punkty procentowe poniżej wymaganego poziomu. Jeszcze większe luki odnotowano w sektorze LULUCF (gruntów i użytkowania lasów), gdzie planowane pochłanianie CO₂ jest niższe o 45–60 Mt CO₂ rocznie względem celu.
Komisja zapowiedziała regularny monitoring oraz możliwość uruchomienia mechanizmów korekcyjnych wobec państw, które nie przedstawiły wiarygodnej ścieżki redukcji i pochłaniania emisji.
Potrzebne dalsze inwestycje i harmonogram wycofywania subsydiów kopalnych
Transformacja energetyczna UE wymaga nakładów rzędu 570 mld euro rocznie w latach 2021–2030. Choć wiele państw wzmacnia polityki wspierające łańcuchy dostaw czystych technologii i rozwój kompetencji, Komisja zauważa brak konkretnych celów finansowych w NEKP.
Dodatkowo, zaledwie połowa państw członkowskich inwentaryzuje subsydia dla paliw kopalnych. Brakuje harmonogramów ich wycofania, co stoi w sprzeczności z unijną polityką eliminacji wsparcia dla szkodliwych środowiskowo praktyk.
Transformacja musi być sprawiedliwa społecznie
W komunikacie podkreślono również aspekt społeczny zielonej transformacji. Choć większość krajów uwzględniła wpływ działań klimatycznych na miejsca pracy i potrzebę przekwalifikowania pracowników, wciąż brakuje szczegółowych analiz i dedykowanych budżetów.
Pełne wdrożenie sprawiedliwej transformacji ma być dopracowane w ramach krajowych Planów Klimatyczno-Społecznych, których termin składania upływa w czerwcu 2025 r.
Rynek energii i bezpieczeństwo dostaw
W świetle aktualnego kontekstu geopolitycznego państwa członkowskie zwiększają inwestycje w bezpieczeństwo energetyczne i niezależność od importu paliw kopalnych. Szczególną rolę mają odegrać magazyny energii, elastyczny popyt oraz energetyka jądrowa, choć nadal brakuje jasnych celów dotyczących infrastruktury transgranicznej i mocy magazynowych.
Komisja dostrzega również konieczność dywersyfikacji dostaw paliwa jądrowego i uniezależnienia się od rosyjskiej technologii VVER.
Co dalej? Rekomendacje Komisji Europejskiej
W najnowszej ocenie KE wskazuje pięć kluczowych kierunków działania:
- Natychmiastowe złożenie finalnych NEKP przez Belgię, Estonię i Polskę.
- Przyspieszenie wdrażania ETS-2, elektryfikacji transportu i renowacji budynków.
- Zamknięcie luki w OZE dzięki uproszczeniu procedur i współpracy transgranicznej.
- Opracowanie pełnych strategii finansowania transformacji – w tym wycofania subsydiów kopalnych i lepszego wykorzystania środków unijnych.
- Wzmocnienie odporności sieci energetycznych – zarówno fizycznie, jak i cybernetycznie.
Zaktualizowane plany energetyczno-klimatyczne państw członkowskich pokazują, że cele na 2030 r. są realne – o ile deklaracje zostaną przełożone na konkretne działania. Transformacja klimatyczna, jak wskazuje Teresa Ribera, to nie tylko wyzwanie środowiskowe, ale także szansa na modernizację gospodarki, innowacje przemysłowe i wzrost dobrobytu. Przed Unią stoi jeszcze wiele przeszkód, jednak polityczna determinacja i coraz lepsze planowanie dają solidne podstawy do realizacji europejskiej zielonej przyszłości.
Czytaj dalej: