W marcu 2025 roku Komisja Europejska ogłosiła pierwszą listę strategicznych projektów dotyczących surowców krytycznych w ramach rozporządzenia CRMA (Critical Raw Materials Act). Na liście znalazło się 47 inicjatyw z 13 państw członkowskich, które mają kluczowe znaczenie dla zabezpieczenia dostaw strategicznych surowców do Unii Europejskiej. Wśród wybranych projektów znajdują się także dwa z Polski – i to nieprzypadkowo. Zostały one uznane za wzorcowe pod względem przygotowania, potencjału technologicznego i wkładu w suwerenność przemysłową Europy.
Surowce krytyczne – fundamenty zielonej i cyfrowej transformacji
Surowce takie jak lit, kobalt, mangan, grafit czy pierwiastki ziem rzadkich stanowią niezbędne ogniwa łańcucha wartości w przemyśle baterii, energetyce odnawialnej, lotnictwie, a także obronności. W dobie transformacji energetycznej i cyfrowej dostęp do tych surowców staje się nie tyle wyzwaniem, co strategicznym obowiązkiem. Z tego powodu Unia Europejska wprowadziła ambitne cele: do 2030 roku co najmniej 10% zapotrzebowania na surowce ma pochodzić z wydobycia w UE, 40% z ich przetwarzania, a 25% z recyklingu.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Polska obecność na liście – dwa silne projekty
Wśród wyselekcjonowanych projektów szczególną uwagę zwraca obecność dwóch polskich przedsięwzięć.
1. Zakład Rafinacji Pierwiastków Ziem Rzadkich w Puławach
Projekt realizowany we współpracy Grupy Azoty Puławy oraz firmy Mkango zakłada powstanie nowoczesnego zakładu do przetwarzania pierwiastków ziem rzadkich. Surowce mają pochodzić głównie z planowanej kopalni w Malawi, a przetwórstwo będzie odbywać się w Polsce. W wyniku tego procesu powstaną tlenki m.in. neodymu, prazeodymu, ceru i lantanu – kluczowe składniki do produkcji turbin wiatrowych, pojazdów elektrycznych i sprzętu elektronicznego.
To pierwszy tego typu projekt w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, który wpisuje się w szerszą strategię skracania łańcuchów dostaw i zwiększania niezależności Europy od rynków azjatyckich.
2. Innowacyjny zakład recyklingu baterii „Polvolt” w Zawierciu
Drugi z projektów, realizowany przez Elemental Battery Metals, koncentruje się na odzysku metali z zużytych baterii oraz odpadów poprodukcyjnych. Zakład będzie produkować sole metali, takich jak nikiel, lit, mangan, żelazo czy kobalt, a także elektrolityczną miedź klasy A, wykorzystywaną m.in. do produkcji folii do baterii litowo-jonowych.
W dobie rosnącej liczby pojazdów elektrycznych i rosnącego zapotrzebowania na systemy magazynowania energii, projekt ten ma potencjał znacząco zwiększyć udział surowców wtórnych w europejskim bilansie materiałowym.
Wsparcie i korzyści płynące z uzyskania statusu projektu strategicznego
Status strategicznego projektu otwiera przed inwestorami szereg przywilejów.
- Dostęp do finansowania ze strony Komisji Europejskiej, państw członkowskich oraz instytucji finansowych,
- Usprawnione procedury administracyjne, w tym skrócenie czasu wydawania pozwoleń (do 27 miesięcy dla projektów wydobywczych i 15 miesięcy dla pozostałych),
- Możliwość nawiązania kontaktów z odbiorcami końcowymi i uczestnictwa w europejskich łańcuchach wartości,
- Wzmocniony prestiż rynkowy i lepsze postrzeganie projektów na poziomie krajowym i unijnym.
Łączna wartość wszystkich 47 projektów oszacowana została na 22,5 mld euro. To inwestycje, które mają szansę zmienić krajobraz przemysłowy Europy.
CRMA – odpowiedź na geopolityczne ryzyka
Rozporządzenie o surowcach krytycznych (CRMA), obowiązujące od maja 2024 roku, to odpowiedź Unii Europejskiej na coraz większe uzależnienie od dostaw z państw trzecich, w szczególności Chin. Zgodnie z CRMA, Komisja zainicjowała mechanizm selekcji projektów strategicznych, który ma przyspieszyć rozwój europejskich mocy wydobywczych, przetwórczych i recyklingowych. Projekty wybierane są nie tylko pod kątem technicznej wykonalności, ale także zgodności z zasadami ESG (Environmental, Social, Governance) oraz wpływu na integrację europejskiego rynku surowcowego.
Europejski wymiar – 13 państw, 47 projektów, 14 surowców
Spośród 47 projektów:
- 25 dotyczy wydobycia,
- 24 zajmuje się przetwarzaniem,
- 10 obejmuje recykling,
- a 2 dotyczą substytucji surowców.
Projekty te koncentrują się na 14 z 17 surowców strategicznych wymienionych w CRMA. Najwięcej inicjatyw dotyczy litu (22), niklu (12), kobaltu (10), manganu (7) oraz grafitu (11), co świadczy o nacisku UE na rozwój segmentu akumulatorów i pojazdów elektrycznych. Ponadto, projekty obejmujące magnez i wolfram mają kluczowe znaczenie dla przemysłu obronnego i bezpieczeństwa UE.
Głos ekspertów – co oznacza to dla Polski?
Krzysztof Galos, Główny Geolog Kraju i członek Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych, podkreślił, że obecność Polski na liście nie jest przypadkowa. Projekty z Puław i Zawiercia zostały wzorowo przygotowane i pokazują, że polskie podmioty potrafią działać w zgodzie z europejskimi standardami. Co więcej – jego zdaniem – sukces ten może otworzyć drogę do kolejnych zgłoszeń, także z sektora wydobywczego.
Polska jako część surowcowego ekosystemu Europy
Obecność dwóch polskich projektów na liście strategicznych inicjatyw UE to nie tylko sukces lokalny, ale i dowód na rosnące znaczenie Polski w europejskim systemie bezpieczeństwa surowcowego. W obliczu wyzwań związanych z transformacją energetyczną, rozwojem elektromobilności i napięciami geopolitycznymi, działania takie jak CRMA i wspieranie projektów strategicznych stają się fundamentem nowej, bardziej autonomicznej Europy.
Dla Polski to również szansa na budowę wyspecjalizowanych gałęzi przemysłu, tworzenie miejsc pracy oraz umocnienie pozycji w kluczowych łańcuchach dostaw. W dłuższej perspektywie może to oznaczać nie tylko wzrost gospodarczy, ale także większą odporność na zewnętrzne wstrząsy – zarówno gospodarcze, jak i polityczne.
Czytaj dalej: