Kredyty węglowe to w skrócie weryfikowane jednostki redukcji lub usunięcia emisji gazów cieplarnianych, gdzie jeden kredyt odpowiada jednej tonie ekwiwalentu CO2. Taki „kredyt emisji CO2” powstaje w wyniku projektu, który ogranicza emisje (np. energia odnawialna, efektywność) albo usuwa CO2 z atmosfery i magazynuje go w sposób mierzalny i weryfikowalny (np. zalesianie, technologie wychwytywania i składowania). W praktyce kredyty węglowe służą organizacjom do kompensacji części własnego śladu węglowego, ale nie zastępują redukcji u źródła — to uzupełnienie, a nie zamiennik.
Jak działają kredyty węglowe i czym różnią się od uprawnień EU ETS
Mechanizm jest prosty: powstaje projekt klimatyczny, niezależny audytor weryfikuje efekty klimatyczne, a program certyfikacyjny rejestruje i wydaje kredyty, które można kupić i ostatecznie umorzyć. Na każdym etapie ważne są: dodatkowość (czy redukcja nie zdarzyłaby się bez finansowania z kredytów), wiarygodny pomiar i raportowanie, trwałość efektu oraz brak podwójnego liczenia (double counting). To wszystko jest w coraz większym stopniu standaryzowane przez globalne inicjatywy jakościowe.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Warto wyraźnie odróżnić kredyty węglowe od uprawnień do emisji EU ETS (EUA). EU ETS to regulowany system „cap-and-trade”, w którym uprawnienia EUA dają prawo do wyemitowania 1t CO2e w sektorach objętych systemem i są limitowane przez malejący pułap, natomiast kredyty węglowe pochodzą z projektów redukcyjnych/usuwających i funkcjonują głównie na rynkach dobrowolnych (VCM). Krzyżowe mylenie obu pojęć to częste źródło nieporozumień.
Rodzaje kredytów — redukcja vs usuwanie oraz przykłady projektów
W praktyce mówi się o dwóch rodzinach kredytów. Pierwsza to redukcja/uniknięcie emisji, czyli projekty, które zapobiegają emisjom względem scenariusza bazowego: farmy wiatrowe i solarne w systemach opartech na paliwach kopalnych, modernizacja energetyczna, czyste kuchnie (clean cookstoves), ochrona lasów przed wylesianiem (REDD+).
Druga to usuwanie (carbon removals) — projekty, które wyciągają CO₂ z atmosfery i przechowują go przez długi czas: zalesianie i odtwarzanie ekosystemów, biochar z certyfikatem CORC (Puro.earth), mineralizacja, a także inżynieryjne CDR jak DACCS czy geologiczne CCS. Różnice są istotne: usuwanie jest zwykle droższe, ale bliżej odpowiada potrzebie osiągnięcia neutralności netto, gdy pozostają „emisje resztkowe”.
W ostatnich latach część metodologii, zwłaszcza w projektach cookstove i niektórych kategoriach OZE, przeszła ostrzejsze sito jakościowe, czego efektem bywa wykluczanie starych podejść lub ich pełna rewizja. W 2024–2025 r. ICVCM wskazała, że znaczna część istniejących metod nie spełnia wymogu dodatkowości, podczas gdy inne — zaktualizowane — uzyskują etykietę CCP. To ważna wskazówka dla kupujących: wybierać projekty i programy z uzyskanym „CCP-label”.
Standardy i programy: Verra VCS, Gold Standard, ART TREES, Puro.earth oraz ramy ICVCM i VCMI
Rynek dobrowolny opiera się na programach certyfikacyjnych i rejestrach, które pilnują jakości i unikalności jednostek. Do największych należą Verra (VCS) i Gold Standard, a w obszarze leśnym na poziomie jurysdykcji działa ART TREES; w dziedzinie inżynieryjnych usunięć i biocharu — Puro.earth z certyfikatem CORC.
Ponadprogramowo, nad spójnością i „etykietą jakości” pracuje ICVCM (Core Carbon Principles), a nad sposobem uczciwego komunikowania roszczeń klimatycznych przez firmy — VCMI (Claims Code). Wybierając kredyty węglowe, warto kierować się zarówno programem (np. VCS/GS/ART/Puro), jak i zgodnością kategorii/metodologii z ICVCM CCP oraz przygotowaniem komunikacji według VCMI.
Ceny kredytów węglowych i co na nie wpływa w 2024–2025
Ceny na rynku dobrowolnym są niejednorodne i zależą m.in. od typu efektu (redukcja vs usuwanie), standardu, regionu, ryzyk projektu i popytu ze strony sektorów regulowanych pośrednio bądź reputacyjnie.
Dane z 2024–2025 r. pokazują, że rynek po spadkach wolumenów stabilizuje się, a kredyty „removal” były średnio ponad trzykrotnie droższe od redukcyjnych. Średnie ceny „wszystkich” kredytów w 2023–2024 oscylowały w rejonie kilku dolarów za tonę dla części kategorii, przy znacznie wyższych poziomach dla wysokiej jakości usunięć (biochar, DAC, mineralizacja). Kluczowe jest to, że „tania średnia” nie opisuje segmentów premium — różnice są wielokrotne.
Regulacje i standardy polityczne: EU CRCF, art. 6.4 UNFCCC i SBTi
Unia Europejska przyjęła CRCF — Carbon Removals and Carbon Farming Regulation (EU) 2024/3012 — pierwsze w UE ramy dobrowolnej certyfikacji usunięć, rolnictwa węglowego i magazynowania w produktach. To nie jest ETS ani „unijne kredyty offsetowe”, lecz ramy jakości i przejrzystości dla działań z realnym, dodatnim wpływem klimatycznym.
Na poziomie globalnym nadal rozwijany jest mechanizm art. 6.4 Porozumienia Paryskiego i jego rejestr; 2025 r. przyniósł postępy organizacyjne i proceduralne, ale wdrożenie przebiega etapami. W sferze korporacyjnych standardów celowania SBTi utrzymuje zasadę prymatu bezpośredniej dekarbonizacji; kredyty węglowe służą neutralizacji emisji resztkowych i działaniom „poza łańcuchem wartości” (BVCM), a nie „zaliczaniu” do celów krótkoterminowych.
Przewodnik: jak kupić i umorzyć kredyty węglowe w Polsce w sposób zgodny z najlepszą praktyką
Rozpocznij od policzenia śladu węglowego (zakres 1–2–3) i planu redukcji — bez tego zakup kredytów będzie postrzegany jako greenwashing.
Następnie określ część „resztkową” do neutralizacji i politykę zakupową: wybieraj projekty i kategorie z etykietą ICVCM CCP, zgodne z uznanymi programami (Verra, Gold Standard, ART, Puro.earth), sprawdź rejestr i historię jednostek (wydane/umorzone), ryzyka trwałości i bufory, a także zgodność z VCMI Claims Code w zakresie tego, co wolno komunikować po umorzeniu.
Dla projektów leśnych i rolniczych oceń ryzyka pożarów, chorób i wycieków (leakage), a dla „engineered removals” — weryfikację i ścieżkę magazynowania. Umorzonych kredytów nie można ponownie sprzedać, a przejrzyste raportowanie (rok, ilość, typ, standard, link do projektu w rejestrze) buduje wiarygodność. W polskich realiach pomocne bywa odwołanie do materiałów KOBiZE w roli edukacyjnej i rozróżnienie kredytów dobrowolnych od uprawnień EU ETS.
Kontrowersje, ryzyka i jak im przeciwdziałać
Słabości historycznych metodologii, trudności z pomiarem rzeczywistego użycia technologii czy ryzyka „nadmiernego naliczania” sprawiły, że część kredytów nie spełnia dzisiejszych progów jakości. W odpowiedzi rynek przesuwa się ku zharmonizowanym etykietom jakości ICVCM CCP, surowszym standardom i większej przejrzystości danych, a także ku większemu udziałowi usuwania (removals). To dobra wiadomość, ale wymaga selektywności po stronie nabywcy i ostrożnej komunikacji roszczeń zgodnej z VCMI. Najlepsze jest traktowanie kredytów jako narzędzia „po” maksymalnej redukcji — dokładnie tak, jak sugerują to ścieżki SBTi.
FAQ — najczęstsze pytania o kredyty węglowe
Kredyty węglowe — co to jest w jednej definicji?
To weryfikowana jednostka, zwykle w rejestrze programu (np. Verra, Gold Standard, ART, Puro.earth), odpowiadająca redukcji lub usunięciu 1 t CO₂e, którą można kupić i umorzyć w celu kompensacji emisji.
Czy kredyty węglowe zastępują działania redukcyjne?
Nie. Standardy korporacyjne (SBTi) utrzymują prymat redukcji u źródła; kredyty dotyczą emisji „resztkowych” i działań „poza łańcuchem wartości” (BVCM).
Czym różnią się kredyty węglowe od uprawnień EU ETS (EUA)?
EUA to regulowane uprawnienia w systemie cap-and-trade, kredyty to jednostki z projektów redukcyjnych/usuwających na rynku dobrowolnym; to dwa różne instrumenty.
Jakie standardy i etykiety jakości warto znać?
Programy: Verra (VCS), Gold Standard, ART TREES, Puro.earth (CORC). Etykiety i zasady: ICVCM Core Carbon Principles, VCMI Claims Code.
Ile kosztują kredyty węglowe w 2024–2025?
Średnie ceny są rozproszone; raporty wskazują na poziomy kilku dolarów za tonę w wielu kategoriach redukcyjnych oraz wielokrotnie wyższe ceny dla usunięć (biochar, DAC, mineralizacja). Trendy: stabilizacja wolumenów i premia cenowa dla „removals”.
Co zmienia EU CRCF i status art. 6.4?
CRCF tworzy unijne ramy certyfikacji usunięć/rolnictwa węglowego, poprawiając jakość i porównywalność. Art. 6.4 buduje globalny mechanizm i rejestr, którego elementy operacyjne są sukcesywnie dopracowywane.
Czytaj też: