Mikroplastik stał się jednym z największych zagrożeń dla środowiska i zdrowia człowieka, a jego obecność odnotowano niemal w każdym zakątku planety. Choć niewidoczny dla oka, przenika do powietrza, wody, gleby, a nawet naszych organizmów. Jakie są źródła tego problemu, jego konsekwencje oraz możliwości ograniczenia?
Czym jest mikroplastik i skąd pochodzi?
Mikroplastik to drobne cząsteczki plastiku o wielkości mniejszej niż 5 mm, które powstają w wyniku rozpadu większych tworzyw sztucznych lub są celowo wytwarzane w postaci mikrogranulek. Można go podzielić na dwie kategorie:
- Pierwotny – wytwarzany celowo, np. do kosmetyków czy past do zębów.
- Wtórny – powstający z rozpadu większych przedmiotów, takich jak plastikowe opakowania, opony samochodowe czy włókna syntetyczne.
Jego źródłem są głównie przemysłowe i konsumenckie odpady, w tym pranie odzieży syntetycznej, ścieranie opon oraz ścieki przemysłowe. Mikroplastik trafia do rzek, jezior, a następnie do oceanów, przenoszony przez wiatr, prądy morskie i deszcz. Badania pokazują, że nawet w odległych regionach, takich jak Arktyka czy szczyt Mount Everestu, znajduje się mikroplastik transportowany przez atmosferę.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Obecność w środowisku
Substancja jest wszędzie – w wodach powierzchniowych, glebie, powietrzu i żywności. Na Oceanie Spokojnym unosi się gigantyczna „wyspa śmieci”, złożona z miliardów fragmentów plastiku. Jednocześnie badania przeprowadzone w Europie wykazują obecność mikroplastiku w rzekach i jeziorach, a nawet w wodach Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Mikroplastik nie tylko szkodzi ekosystemom morskim, ale również przenika do łańcucha pokarmowego. Znaleziono go w przewodach pokarmowych ryb, ptaków i skorupiaków, które są spożywane przez ludzi. Co więcej, badania przeprowadzone na owocach i warzywach ujawniły jego obecność w produktach spożywczych, takich jak jabłka i marchew.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Mikroplastik a zdrowie człowieka
Substancja przenika do organizmów ludzi na różne sposoby: poprzez wodę pitną, żywność oraz powietrze. Badania potwierdziły obecność jego cząstek w ludzkiej krwi, mleku matki oraz tkankach organizmów. Choć nie znamy pełnego zakresu jego wpływu na zdrowie, istnieją przesłanki, że mikroplastik może:
- wywoływać stany zapalne – drobne cząstki osadzają się w tkankach, powodując podrażnienia;
- wpływać na układ hormonalny – obecne w plastiku substancje chemiczne, takie jak bisfenol A i ftalany, mogą zakłócać funkcjonowanie układu endokrynnego;
- powodować uszkodzenia komórek – toksyczność mikroplastiku i jego zdolność do przenikania przez bariery komórkowe mogą prowadzić do długoterminowych skutków zdrowotnych.
Choć organizm człowieka jest w stanie wydalić większość mikroplastiku, pozostaje obawa, że część cząstek gromadzi się w ciele, prowadząc do przewlekłych problemów zdrowotnych.
Czy mikroplastik da się wyeliminować?
Eliminacja mikroplastiku z naszego życia i środowiska jest niezwykle trudna. Tworzywa sztuczne, z których pochodzi mikroplastik, rozkładają się przez setki lat, uwalniając coraz mniejsze fragmenty. Dlatego kluczowe znaczenie ma ograniczenie jego produkcji i wprowadzenie bardziej efektywnych technologii recyklingu. Przykłady innowacyjnych rozwiązań wymieniamy poniżej.
- Proszki magnetyczne – naukowcy z australijskiego Uniwersytetu RMIT opracowali proszek, który przyciąga cząstki plastiku w wodzie, umożliwiając ich usunięcie.
- Urządzenia wychwytujące drobiny z opon – brytyjski startup Tyre Collective stworzył system, który zatrzymuje cząstki mikroplastiku powstające podczas ścierania opon.
- Biotechnologia – badania nad bakteriami zdolnymi do rozkładania plastiku mogą w przyszłości przyczynić się do redukcji jego ilości w środowisku.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Co możemy zrobić jako jednostki?
Choć zmiany systemowe są kluczowe, każdy z nas może podjąć kroki, które ograniczą emisję mikroplastiku:
- unikaj jednorazowych plastików i produktów w plastikowych opakowaniach;
- stosuj naturalne materiały, np. bawełnę zamiast poliestru;
- ogranicz spożycie owoców morza, takich jak małże i krewetki, które zawierają najwięcej mikroplastiku;
- używaj szklanych pojemników i unikaj podgrzewania jedzenia w plastikowych opakowaniach.
Skala problemu mikroplastiku wymaga pilnych działań na poziomie globalnym. Organizacje międzynarodowe, takie jak ONZ, pracują nad traktatem mającym na celu ograniczenie zanieczyszczeń plastikiem, ale postęp jest powolny. Jednocześnie produkcja plastiku rośnie, a wraz z nią problem mikroplastiku. Bez zmian w polityce, technologii i codziennych nawykach, będziemy coraz bardziej narażeni na jego negatywne skutki.
Przeczytaj także: