Wśród różnych modeli biznesowych szczególne miejsce zajmuje przedsiębiorstwo społeczne – forma działalności gospodarczej, która z jednej strony prowadzi działalność sprzedażową, a z drugiej odpowiada na istotne potrzeby społeczne. Czym dokładnie jest przedsiębiorstwo społeczne, jakie wymogi trzeba spełnić, by uzyskać jego status, i jakie korzyści mogą z tego wynikać?
Definicja i istota przedsiębiorstwa społecznego
Zgodnie z obowiązującą ustawą o ekonomii społecznej, przedsiębiorstwo społeczne to podmiot, który prowadzi działalność gospodarczą lub odpłatną działalność pożytku publicznego, ale nadrzędnym celem jego istnienia nie jest maksymalizacja zysków. Zamiast tego główny nacisk kładzie się na osiąganie celów społecznych – takich jak reintegracja osób zagrożonych wykluczeniem czy świadczenie usług społecznych.
Warto podkreślić, że przedsiębiorstwo społeczne działa w duchu odpowiedzialności społecznej, solidarności oraz włączania osób z mniejszymi szansami w życie zawodowe i społeczne. Taki podmiot może funkcjonować w różnych formach prawnych – jako fundacja, stowarzyszenie, spółdzielnia socjalna, a także spółka non profit. Kluczowe jest jednak to, by zyski były reinwestowane w działalność statutową, a nie dzielone między członków, udziałowców czy pracowników.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Kto może założyć przedsiębiorstwo społeczne?
Status przedsiębiorstwa społecznego mogą uzyskać podmioty spełniające określone kryteria formalne oraz organizacyjne. Wśród nich znajdują się:
- organizacje pozarządowe prowadzące działalność odpłatną lub gospodarczą,
- spółdzielnie socjalne,
- fundacje i stowarzyszenia,
- spółki non profit.
Warunkiem podstawowym jest prowadzenie działalności odpłatnej lub gospodarczej, zatrudnienie co najmniej trzech osób na umowę o pracę (na minimum pół etatu) oraz przeznaczenie nadwyżek finansowych wyłącznie na cele statutowe. W przypadku przedsiębiorstw zajmujących się reintegracją społeczną co najmniej 30% zatrudnionych musi pochodzić z grup zagrożonych wykluczeniem, np. osób długotrwale bezrobotnych, z niepełnosprawnościami czy opuszczających zakłady karne.
Dwa typy działalności – dwa modele działania
1. Świadczenie usług społecznych
Ten typ przedsiębiorstw odpowiada na potrzeby lokalnej społeczności, świadcząc usługi m.in. z zakresu opieki zdrowotnej, edukacji czy wsparcia dla osób starszych i z niepełnosprawnościami. Przykładem może być fundacja prowadząca przedszkole terapeutyczne, która zatrudnia osoby wykluczone zawodowo, jednocześnie realizując ważne cele opiekuńcze.
2. Reintegracja społeczna i zawodowa
Celem drugiego typu przedsiębiorstw jest umożliwienie osobom niefaworyzowanym powrotu na rynek pracy oraz włączenie ich w życie społeczne. Podmioty te oferują nie tylko zatrudnienie, lecz także szkolenia, doradztwo czy wsparcie psychologiczne. Ich rola w budowaniu inkluzywnego rynku pracy jest nie do przecenienia.
Korzyści płynące z prowadzenia przedsiębiorstwa społecznego
Posiadanie statusu przedsiębiorstwa społecznego wiąże się z szeregiem przywilejów, zarówno finansowych, jak i instytucjonalnych.
- Dotacje na tworzenie miejsc pracy – możliwe jest uzyskanie bezzwrotnego wsparcia finansowego na wyposażenie stanowisk czy adaptację pomieszczeń.
- Refundacja kosztów zatrudnienia – np. składek ZUS przez okres nawet 24 miesięcy.
- Preferencje w zamówieniach publicznych – przedsiębiorstwa społeczne mogą brać udział w przetargach z ograniczonym kręgiem wykonawców, co zwiększa ich szansę na zdobycie zleceń.
- Większe zaufanie społeczne – formalny status przedsiębiorstwa społecznego jest dowodem transparentności, etycznego działania i odpowiedzialności.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Jak uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego?
Proces uzyskiwania statusu nie należy do najbardziej skomplikowanych, ale wymaga spełnienia szeregu warunków ustawowych i złożenia stosownej dokumentacji do właściwego wojewody. W tym zakresie dużym wsparciem służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej (OWES), które oferują nie tylko doradztwo, ale także szkolenia i pomoc w przygotowaniu biznesplanu.
Po otrzymaniu statusu przedsiębiorstwa społecznego, podmiot jest zobowiązany do corocznego składania sprawozdań i zachowania pełnej przejrzystości finansowej. Niespełnienie wymagań może skutkować odebraniem statusu przez wojewodę.
Wspieranie lokalnych społeczności w praktyce
Dzięki swojej działalności przedsiębiorstwa społeczne stają się ważnym ogniwem lokalnych ekosystemów – łączą funkcję pracodawcy z misją społeczną. Dają zatrudnienie osobom, które inaczej mogłyby pozostać na marginesie życia zawodowego, a jednocześnie oferują usługi ważne z punktu widzenia mieszkańców.
Co istotne, przedsiębiorstwo społeczne nie jest formą przejściową ani zastępczą – to przemyślana strategia budowania społecznie odpowiedzialnego biznesu, w którym zysk nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem do realizacji wartości.
Czytaj dalej: