„Często odnoszę wrażenie, że dla przedsiębiorców raporty są laurką, a nie o to w tym chodzi. Nie bójmy się tego, że mamy duże emisje, bo tak jest, ale podkreślmy, że je policzyliśmy i możemy teraz je redukować. Czasami uświadamiam przedsiębiorców, że to nie o to chodzi, żeby pokazać, jacy jesteśmy fantastyczni, ale zrozumieć, nad czym możemy jeszcze popracować” – mówi Joanna Osińska, ESG Consultant w Trebbi Polska.
Zajmuje się Pani na co dzień tematem ESG. Jak firmy podchodzą do tego zagadnienia?
Joanna Osińska, ESG Consultant w Trebbi Polska: Tak naprawdę wyszłabym od zdefiniowania, czym jest ESG. Możemy tu mówić o raportowaniu zgodnie z regulacjami, lecz także ogólnie, o zrównoważonym rozwoju. To są dla mnie dwie różne kwestie, bo należy pamiętać, że obowiązek raportowania dotyczy określonej grupy przedsiębiorców, dla pozostałych jest dobrowolny, a samo raportowanie jest podsumowaniem działań: co robimy i na jakim jesteśmy etapie. Nie wszyscy muszą raportować, aby rozwijać się w zrównoważony sposób.
Raport na pewno pomaga i daje informacje nam, jako przedsiębiorcom, oraz naszym kontrahentom czy konsumentom, jakie robimy postępy i czy nasze działania są efektywne. Natomiast zrównoważony rozwój to dla mnie ewolucja świadomości przedsiębiorców, zrozumienie, że moja firma jest zależna od wielu czynników, takich jak: surowce mineralne, zmiany klimatyczne, globalne trendy etc. Brak tego szerszego horyzontu powoduje, że nie myślimy perspektywicznie, a to już może stanowić zagrożenie dla naszej działalności.
Firmy wciąż tego rozróżnienia nie rozumieją?
Niestety, na dzień dzisiejszy wielu przedsiębiorców traktuje obowiązek sprawozdawczy jako pewnego rodzaju fanaberię UE, a jeżeli już decyduje się na wykonanie raportu zrównoważonego rozwoju, podchodzi do niego marketingowo. Bardzo często spotykam się w swojej pracy z niezrozumieniem tego tematu. Należy jednak pamiętać, że przedsiębiorcy, zwłaszcza mali i średni, musieli sprostać wyzwaniom związanym z COVID-19, wojną w Ukrainie czy kryzysom gospodarczo-finansowym i czasami nie patrzą daleko w przyszłość, lecz na dzisiejszy raport zysków i strat. Dlatego trzeba małym i średnim firmom dać szansę i czas na to, żeby zrozumieli, czym jest zrównoważony rozwój i jak on wpłynie na ich biznes w przyszłości. Duża w tym rola edukacyjna regulatora.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Czy ten czas mają, czy już wymaga się od nich określonych działań?
Małe i średnie firmy dostają dziś zapytania o swoją działalność w kierunku zrównoważonego rozwoju, nie tylko od swoich klientów, ale również z banków i innych instytucji finansowych. Otrzymują różne formularze, każdy pyta o to samo, ale zadaje inne pytania i o różnym poziomie szczegółowości. Dochodzi do sytuacji, że stają w przetargu i nagle są zaskakiwane, bo kontrahent potrzebuje informacji o wskaźniku Gender Pay Gap czyli tzw. luce płacowej ze względu na płeć. Dla mniejszych przedsiębiorców jest to bardzo trudne, ponieważ niesie to za sobą angażowanie wielu zasobów: ludzkich, intelektualnych, czasowych i finansowych. Dlatego wprowadzenie jednolitego standardu, pomoże firmom, które funkcjonują w łańcuchach dostaw.
Obecnie w Unii Europejskiej przygotowywany jest projekt dotyczący standardów dla małych i średnich przedsiębiorstw, który dla większości firm będzie dobrowolny tzw. VSME ESRS. Zaletą tego rozwiązania jest eliminacja różnorodnych formularzy i przygotowanie jednego, mniej rozbudowanego niż dotychczas raportu, który będzie zawierał wiedzę niezbędną dla naszych partnerów biznesowych. Żywię ogromną nadzieję, że te standardy bardzo pomogą w przepływie informacji, a także zminimalizują nakład pracy potrzebny do ich przygotowania.
Są firmy, dla których temat zrównoważonego rozwoju wciąż jest obcy?
Czasami spotykamy się z firmami, które nie wiedzą, o czym mówimy. Wiele przedsiębiorstw posiada niską świadomość, przede wszystkim jeśli chodzi o aspekty społeczne i zarządcze. Firmy często nie rozumieją pojęć różnorodności czy inkluzywności, i tym samym nie uświadamiają sobie, jak ważne jest to dla ich prawidłowego funkcjonowania. Większa jest świadomość w zakresie aspektów środowiskowych, zwłaszcza jeżeli mówimy o wykorzystaniu OZE, stratach energetycznych czy o minimalizacji odpadów. Być może jest to podyktowane zwykłą ekonomią, po prostu to się opłaca.
Wspomniała Pani o konieczności edukacji. Gdzie powinna się zacząć?
Dobrze jest pamiętać, że ESG jest wspaniałą, interdyscyplinarną dziedziną, w której odnajdzie się wiele zawodów, zaczynając od prawnika, poprzez ekonomistę, psychologa, socjologa, na inżynierze kończąc. Tylko brakuje nam edukacji i szerszego spojrzenia na zrównoważony rozwój. Dlatego już dzisiaj myśli się o tym, aby na uczelniach wprowadzić przedmiot dotyczący zrównoważonego rozwoju, niezależnie od kierunku i specjalizacji. Filary E, S i G są tak szerokie, że należy przygotować nowe pokolenie, aby rozumiały ideę zrównoważonego rozwoju. Zwłaszcza że raportowanie będzie, a w zasadzie już jest, tak ważne, jak raportowanie finansowe. Raporty zrównoważonego rozwoju będą oceniane przez audytorów, a także poddane analizie przez interesariuszy zewnętrznych. Będzie to tak samo ważny dokument, jak dokument finansowy.
“Kompas Voices” to cykl wywiadów z czołowymi ekspertami w dziedzinie ESG (Environmental, Social, Governance), w którym skupiamy się na najważniejszych wyzwaniach i trendach związanych ze zrównoważonym rozwojem w biznesie. Rozmówcy dzielą się swoimi unikalnymi, eksperckimi perspektywami na temat roli ESG w budowaniu odpowiedzialnych i innowacyjnych strategii biznesowych.
Co jest największym wyzwaniem dzisiaj, jeśli chodzi o raportowanie ESG?
Kluczowe, jeśli chodzi o raporty, są dwie kwestie. Po pierwsze, prawidłowe określenie łańcucha wartości – proszę nie mylić tego pojęcia z łańcuchem dostaw. Ważne jest, by przedsiębiorcy zrozumieli cały cykl tworzenia produktu/usługi „od kołyski aż po grób”, czyli od momentu pozyskiwania surowców, do momentu utylizacji. Wiedza w tym zakresie uzmysławia nam, na co mamy bezpośredni wpływ, a na co wpływ pośredni, jakie zagrożenia, i jakie szanse niesie ten wpływ na naszą jednostkę gospodarczą. Uświadomienie sobie tego, daje szerszy horyzont i umożliwia eliminację bądź minimalizację pewnych ryzyk.
Druga rzecz to analiza istotności. To dość skomplikowany proces oceny tego, co dla firmy jest ważne. Aby dokonać właściwej oceny, należy wyjść poza ramy samej jednostki i włączyć zewnętrznych interesariuszy, dając im głos. Tutaj powróciłabym do kwestii łańcucha wartości, bo istotne jest, by go identyfikować w pierwszej kolejności: jeśli właściwie opiszemy łańcuch, to mamy informację, co i kto ma największy wpływ na naszą działalność. To są dwie najważniejsze kwestie, które sprawiają przedsiębiorcom dużą trudność.
W jaki sposób Trebbi Polska pomaga firmom w zakresie ESG?
Trebbi Polska jest firmą konsultingową. Mamy całą procedurę i po kolei, krok po kroku, przechodzimy z przedsiębiorcą przez kolejne etapy przygotowania raportu. Dla naszej firmy kluczowe jest, żeby nie tylko zarząd zrozumiał na czym polega transformacja własnego przedsiębiorstwa w kierunku zrównoważonego rozwoju, ale przede wszystkim pracownicy. Zarząd często daje impuls, zielone światło do zmian, ale to pracownicy są na tym pierwszym styku, na którym można coś poprawić, to często oni widzą luki lub obszary, które można udoskonalić.
Wspieramy klientów merytorycznie i technicznie, nasza firma opracowała program, który oblicza ilość wbudowanego śladu węglowego w budynku na podstawie jego gabarytu, zbudowaliśmy platformę umożliwiającą klientom monitorowanie postępów prac, prowadzimy ankiety, badania wpływu interesariuszy – to cały pakiet działań, które pomagają firmom przy opracowywaniu raportu, zwłaszcza pierwszego, bo jest on kluczowy. To pierwszy raport będzie naszą deklaracją zrównoważonego rozwoju, ważne jest, by nie bać się pokazywać rzeczywistości i wiedzieć, do czego się dąży.
Przedsiębiorcy boją się prawdy o swoim wpływie?
Często odnoszę wrażenie, że dla przedsiębiorców raporty są laurką, a nie o to w tym chodzi. Nie bójmy się tego, że mamy duże emisje, bo tak jest, ale podkreślmy, że je policzyliśmy i możemy teraz je redukować. Nie bójmy się pokazywać, że mamy duży wskaźnik rotacji wśród pracowników. Mamy, ale mamy to zidentyfikowane i dzisiaj wiemy, jak postępować, by w przyszłości ten wskaźnik obniżyć. Nie bójmy się pokazywać, że na kierowniczych stanowiskach jest mało kobiet, bo to impuls do zmian.
Czasami uświadamiam przedsiębiorców, że to nie o to chodzi, żeby pokazać, jacy jesteśmy fantastyczni, ale zrozumieć, nad czym możemy jeszcze popracować. Nie o to chodzi, by się wybielić, chodzi o to, żeby zrobić rzetelne sprawozdanie z działalności. Najważniejsze to zrozumieć, że można produkować i zarabiać, dbając o dobrostan społeczny, surowce naturalne, takie jak woda, powietrze, drewno czy piasek, który okazuje się towarem deficytowym. Bardzo ważne jest, aby przedsiębiorstwa zaczęły myśleć o gospodarce obiegu zamkniętego. Podoba mi się sformułowanie: uwolnić potencjał cyrkulacyjny. Jeśli przedsiębiorstwo zacznie myśleć w tych kategoriach, to reszta pójdzie już sama.
Joanna Osińska — absolwentka Politechniki Łódzkiej oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z zakresu technologii chemicznej, oraz analizy ekonomicznej i controllingu. Ukończyła również Sopocką Akademię Nauk Stosowanych kierunek „ESG w praktyce”. Doświadczenie zbierała w sektorach budowlanym, chemicznym oraz spożywczym.
Prezeska Stowarzyszenia „EkoStrateGia – partnerzy w ESG” wspierającego przedsiębiorstwa w otwarciu się na zrównoważony rozwój.
Ambasadorka Chapter Zero Poland programu rozwoju kompetencji organów zarządczych i nadzorczych spółek. Członkini Grupy Roboczej ds. stosowania Taksonomii UE działającej przy Ministerstwie Rozwoju i Technologii, a także Grupy Roboczej pracującej przy Platformie Zrównoważonych Finansów w Ministerstwie Finansów.
“Kompas ESG Voices” to cykl wywiadów z czołowymi ekspertami w dziedzinie ESG (Environmental, Social, Governance), w którym skupiamy się na najważniejszych wyzwaniach i trendach związanych ze zrównoważonym rozwojem w biznesie. Rozmówcy dzielą się swoimi unikalnymi, eksperckimi perspektywami na temat roli ESG w budowaniu odpowiedzialnych i innowacyjnych strategii biznesowych.