Unia Europejska wykonała przełomowy krok w walce z jednym z najbardziej uporczywych zagrożeń dla środowiska – mikroplastikiem. W kwietniu 2025 roku, pod przewodnictwem polskiej prezydencji, Rada Unii Europejskiej i Parlament Europejski osiągnęły wstępne porozumienie dotyczące przepisów regulujących emisję granulek tworzyw sztucznych do środowiska. Nowe rozporządzenie koncentruje się na ograniczeniu strat granulatu plastikowego – jednego z głównych źródeł niezamierzonych emisji mikroplastiku w Europie.
Mikroplastik – cichy wróg środowiska i zdrowia
Granulki tworzyw sztucznych, znane jako plastikowy granulat, to podstawowy surowiec wykorzystywany w produkcji wyrobów z plastiku. Niestety, każdego roku do środowiska przedostają się ogromne ilości tego materiału – szacunkowo nawet do 184 000 ton rocznie. To tak, jakby do ekosystemów trafiało 7 300 ciężarówek załadowanych plastikiem. Mikroplastiki można dziś znaleźć dosłownie wszędzie – od głębin oceanów po ludzkie organizmy, w tym krew i tkanki. Ich obecność budzi rosnące obawy dotyczące wpływu na zdrowie człowieka i kondycję przyrody.
Granulaty nie ulegają biodegradacji i mogą pozostawać w środowisku przez dziesiątki lat, zatruwając wodę, glebę oraz łańcuchy pokarmowe. Szczególnie niepokojący jest ich wpływ na organizmy morskie – żółwie, ptaki i skorupiaki, które często mylą je z pokarmem.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Główne założenia nowego porozumienia
Zgodnie z wypracowanym porozumieniem, celem nadrzędnym będzie zapobieganie stratom granulatu na każdym etapie łańcucha dostaw – od produkcji, przez przechowywanie, aż po transport, zwłaszcza morski. Nowe przepisy nakładają obowiązki zarówno na operatorów z państw członkowskich UE, jak i spoza Unii.
Każdy podmiot zajmujący się obsługą granulatu będzie zobowiązany do opracowania planu zarządzania ryzykiem. Taki dokument ma obejmować konkretne procedury: bezpieczne pakowanie, odpowiedzialny załadunek i rozładunek, przeszkolenie pracowników oraz zapewnienie odpowiedniego sprzętu do ograniczania i usuwania ewentualnych wycieków. Standardem ma być np. stosowanie tac ociekowych i odkurzaczy przemysłowych.
W praktyce nowe zasady mają przyczynić się do redukcji strat granulatu nawet o 74%. To ogromna szansa na poprawę jakości ekosystemów, zmniejszenie ryzyka zdrowotnego oraz odbudowę reputacji sektora przemysłowego i logistycznego.
Równe zasady dla wszystkich – także dla firm spoza UE
Aby zagwarantować równość reguł, nowe przepisy obejmą także przewoźników spoza Unii Europejskiej. Każdy taki podmiot będzie musiał wyznaczyć w UE swojego przedstawiciela, odpowiedzialnego za przestrzeganie przepisów. Dodatkowo wprowadzono obowiązek monitorowania strat i raportowania, co zwiększy przejrzystość oraz odpowiedzialność w całym sektorze.
W przypadku transportu morskiego – który w 2022 roku odpowiadał za około 38% przewozu granulatu – przewoźnicy będą musieli przestrzegać wytycznych Międzynarodowej Organizacji Morskiej, m.in. w zakresie jakości opakowań i przekazywania informacji o ładunku.
Mniejsze firmy, mniejsze obciążenia
Z myślą o mikroprzedsiębiorstwach i małych firmach wprowadzono elastyczne podejście do obowiązków. Podmioty przetwarzające mniej niż 1 500 ton granulatu rocznie będą zobowiązane jedynie do złożenia własnej deklaracji zgodności. Firmy przekraczające ten próg, ale wciąż zaliczane do sektora MŚP, będą mogły skorzystać z uproszczonej procedury – jednorazowej certyfikacji w ciągu pięciu lat od wejścia w życie przepisów. Dla dużych operatorów obowiązkowa będzie certyfikacja przeprowadzona przez niezależne podmioty.
To podejście zostało pozytywnie ocenione przez Komisję Europejską, która wskazuje, że przepisy stanowią przykład inteligentnego prawa – skutecznego ekologicznie, ale nieobciążającego niepotrzebnie gospodarki.
Harmonizacja, edukacja i kontrola
Nowe przepisy zakładają również stworzenie zharmonizowanej metodologii monitorowania strat granulatu. Odpowiedzialne za to będą organizacje normalizacyjne, które opracują jednolite procedury pomiarowe i raportowe. Ma to zwiększyć świadomość operatorów i przewoźników oraz ułatwić porównywanie danych między państwami członkowskimi.
Nie bez znaczenia pozostaje także aspekt edukacyjny. Nowe prawo wymaga przeszkolenia personelu obsługującego granulat, co ma na celu nie tylko poprawę procedur, ale również budowanie kultury odpowiedzialności środowiskowej wśród pracowników.
Co dalej?
Wstępne porozumienie musi jeszcze zostać formalnie zatwierdzone przez Radę UE i Parlament Europejski. Po publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, rozporządzenie wejdzie w życie po 20 dniach, a zacznie obowiązywać po dwóch latach. W przypadku przepisów dotyczących transportu morskiego przewidziano dodatkowy rok na przygotowanie i dostosowanie się do regulacji.
Ograniczenie emisji mikroplastiku o 30% do 2030 roku to jeden z kluczowych celów Europejskiego Planu Działania na rzecz Eliminacji Zanieczyszczeń. Nowe przepisy stanowią ważny kamień milowy na drodze do jego realizacji.
Jak podkreśliła Komisarz UE ds. środowiska, Jessika Roswall:
„Dzisiejsze porozumienie to ważny krok ku czystszej planecie. Wszystkie ekosystemy skorzystają na tych nowych zasadach. Jednocześnie stworzyliśmy przepisy inteligentne i elastyczne, dostosowane do potencjału mniejszych firm”.
Bez wątpienia jest to również dowód na to, że Europa potrafi działać zdecydowanie i odpowiedzialnie, jeśli chodzi o ochronę środowiska – nie tylko w warstwie deklaratywnej, lecz przede wszystkim legislacyjnej.
Czytaj dalej: