Energetyka wodna, stanowiąca część sektora odnawialnych źródeł energii (OZE), odgrywa istotną rolę w globalnym dążeniu do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Dla Polski, zdominowanej przez energetykę opartą na węglu, rozwój źródeł energii odnawialnej jest nie tylko kwestią ochrony środowiska, lecz również wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego.
Historyczny rozwój energetyki wodnej w Polsce
Energetyka wodna w Polsce ma ponad 120-letnią tradycję, sięgającą końca XIX wieku, kiedy powstały tu pierwsze elektrownie wodne. Jednak rozwój tego sektora był wielokrotnie zakłócany przez czynniki zewnętrzne. Jednak I i II wojna światowa wprowadziły długotrwałe przestoje i zniszczenia infrastruktury. Późniejszy kryzys gospodarczy lat 70. także nie sprzyjał inwestycjom w energetykę wodną. Dopiero po transformacji ustrojowej w 1989 roku, w wyniku otwarcia rynku i przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, sektor energetyki wodnej otrzymał nowe możliwości rozwoju.
W Polsce w 2023 r. funkcjonowało 771 przepływowych elektrowni wodnych, z czego aż 761 to małe jednostki o mocy poniżej 10 MW. Największy potencjał stanowią elektrownie szczytowo-pompowe, których łączna moc wynosi około 1433 MW. Choć Polska wypada stosunkowo słabo na tle europejskich krajów pod względem mocy wytwarzanej w elektrowniach wodnych, zainteresowanie małymi elektrowniami wodnymi stopniowo rośnie. Zwłaszcza w kontekście stabilizacji systemu energetycznego.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Zasoby hydroenergetyczne w Polsce i ich wykorzystanie
Polskie zasoby hydroenergetyczne wynoszą około 13,7 TW-h rocznie, z czego większość przypada na dorzecza Wisły i Odry. Wykorzystanie tych zasobów jest jednak stosunkowo niskie i wynosi tylko 12%. Najbardziej obiecującymi obszarami dla rozwoju energetyki wodnej są Mazury, Pomorze, Sudety oraz Karpaty. Gdyby potencjał hydroenergetyczny został całkowicie wykorzystany, Polska mogłaby osiągnąć nawet 11 GW mocy w dużych elektrowniach wodnych oraz 1,2 GW w mniejszych obiektach.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Największe elektrownie wodne w Polsce
Polska może pochwalić się kilkoma dużymi elektrowniami wodnymi, w tym:
- Elektrownia Żarnowiec (716 MW) – uruchomiona w 1983 roku, to największa polska elektrownia wodna.
- Elektrownia Porąbka-Żar (500 MW) – otwarta w 1979 roku.
- Elektrownia Solina (200 MW) – jedna z najstarszych, działająca od 1968 roku.
Elektrownie te pełnią ważną funkcję w stabilizowaniu systemu elektroenergetycznego. Szczególnie w kontekście wzrastającego udziału niestabilnych źródeł odnawialnych, takich jak energia wiatrowa czy słoneczna.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Znaczenie małych elektrowni wodnych
Małe elektrownie wodne (MEW), charakteryzujące się mocą do 5 MW, są ważnym uzupełnieniem krajowego miksu energetycznego. Polska posiada ponad 550 takich obiektów, o łącznej mocy przekraczającej 35 MW. Wiele z nich znajduje się na północy kraju – w regionie Olsztyna i Gdańska oraz na Podkarpaciu. Korzyści wynikające z wykorzystania MEW to m.in. lokalna produkcja energii elektrycznej, korzystny wpływ na gospodarkę wodną oraz minimalna emisja zanieczyszczeń. Małe elektrownie mogą powstawać przy użyciu lokalnych zasobów, co pozytywnie wpływa na rozwój społeczności lokalnych.
Problemy i wyzwania związane z rozwojem energetyki wodnej
Rozwój energetyki wodnej w Polsce napotyka jednak szereg problemów i wyzwań. Jednym z głównych jest ograniczony potencjał hydroenergetyczny rzek, a także względy środowiskowe związane z budową nowych elektrowni. Duże elektrownie mogą wpływać na naturalny przepływ rzek i lokalną faunę, co wymaga wprowadzenia odpowiednich środków zaradczych. Innym wyzwaniem jest stan techniczny obiektów hydrotechnicznych – wiele elektrowni wymaga modernizacji ze względu na zamulanie i zniszczenia zapór.
Polityka energetyczna Polski i rola hydroenergetyki
W świetle polskiej polityki energetycznej na lata do 2040 roku (PEP2040), rozwój energetyki wodnej ma kluczowe znaczenie dla transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Plan ten obejmuje rozwój odnawialnych źródeł energii, z naciskiem na stabilne i łatwe w kontrolowaniu technologie, do których należy energetyka wodna. Ta ma wspierać krajowy system energetyczny w okresach dużego zapotrzebowania oraz pełnić rolę stabilizatora dla innych, niestabilnych źródeł OZE.
Perspektywy rozwoju hydroenergetyki na świecie
Na skalę światową energetyka wodna stanowi główne źródło odnawialnej energii, zwłaszcza w krajach takich jak Chiny, Brazylia czy Kanada. Jednak wraz z optymalnym wykorzystaniem dużych rzek, rozwój hydroenergetyki będzie koncentrował się na alternatywnych źródłach, takich jak pływy morskie czy małe elektrownie wodne, które są bardziej elastyczne i mniej ingerują w środowisko.
Choć hydroenergetyka w Polsce nie ma tak znaczącego udziału jak w innych krajach Unii Europejskiej, jej rola w krajowym miksie energetycznym jest istotna. Elektrownie wodne wspierają stabilność systemu. Ich rozwój może przyczynić się do realizacji celów związanych z transformacją energetyczną i ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych. Pomimo ograniczeń wynikających z geograficznego położenia Polski oraz konieczności ochrony środowiska, małe i średnie elektrownie wodne mają perspektywy rozwoju. Szczególnie w kontekście wzrastającego zapotrzebowania na lokalne, stabilne źródła energii.
Czytaj dalej: