Unijna strategia nabiera nowego koloru. Czas na Niebieski Ład za ponad 390 mld euro

"Niebieski Ład/EU Blue Deal" - to nazwa nowej unijnej kompleksowej strategii, która istnieje na razie w formie rekomendacji przyjętej przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES), ale której założenia mogą stać się priorytetem w nowej kadencji UE w latach 2024 - 2029.

EKES ogłosił Niebieski Ład podczas dwudniowej sesji pod koniec października.
EKES ogłosił i przyjął Niebieski Ład / EU Blue Deali podczas dwudniowej sesji pod koniec października. (Foto: FPP/materiały prasowe)

Wybory do Parlamentu Europejskiego odbędą się między 6 a 9 czerwca 2024 r., ale EKES jako jeden najwyższych priorytetów w walce o ochronę środowiska, zarekomendował dla przyszłych unijnych przywódców realizację nowej strategii wodnej dla Europy. 

Jak pisał dla KompasESG.pl Pietro Francesco De Lotto, Członek Grupy Pracodawców i Przewodniczący Komisji Konsultacyjnej ds. Przemian w Przemyśle w Europejskim Komitecie Ekonomiczno-Społecznym:

“Europejczycy rocznie zużywają miliardy kubików wody nie tylko do picia, ale również w rolnictwie, produkcji, do ogrzewania i chłodzenia, w turystyce i innych sektorach usługowych (…). Wzrost liczby ludności, urbanizacja, zanieczyszczenie i skutki zmiany klimatu, np. utrzymujące się susze, są ogromnym obciążeniem dla zaopatrzenia Europy w wodę oraz czynnikiem ryzyka dla jej jakości.

Deklaracja będąca jednocześnie rekomendacją strategii ochrony środowiska w najbliższych latach zawiera wyniki prac rozpoczętych na początku 2023 roku w tym tzw. opinię parasolową, czyli zbiorczą rekomendację kompleksowych zmian w europejskiej gospodarce wodnej. 

Zawarto w niej piętnaście przewodnich zasad. Oryginał w języku angielskim dostępny jest tutaj. Poniżej prezentujemy przetłumaczoną wersję wszystkich założeń strategii.

Niebieski Ład/EU Blue Deal - co zawiera strategia

Zasada 1: Nowa europejska polityka wodna musi być dostosowana do wszystkich innych polityk UE, tak jak miało to miejsce w przypadku Zielonego Ładu UE. Polityka i działania w ramach Niebieskiego Ładu muszą opierać się na aktualnych, dokładnych, przejrzystych, porównywalnych, łatwo dostępnych i wiarygodnych danych dotyczących wody.

REKLAMA
BrandMe CEO

Zasada 2: Przywrócenie i ochrona ekosystemów, terenów podmokłych i różnorodności biologicznej powinny stanowić zasadniczą część Niebieskiego Ładu.

Zasada 3: Unia Europejska musi przyjąć podejście do wody oparte na prawach człowieka i walczyć z ubóstwem wodnym, zgodnie z zasadą 20 Europejskiego filaru praw socjalnych. Prawo do zdrowego środowiska powinno również zostać uznane za podstawowe prawo człowieka.

Zasada 4: Usługi wodne, sanitarne i higieniczne muszą być zrównoważone, sprawiedliwe, wysokiej jakości i przystępne cenowo dla wszystkich. W przypadku kryzysu wodnego obywatele i ich podstawowe potrzeby muszą mieć pierwszeństwo.

Zasada 5: Wszyscy użytkownicy wody powinni być zachęcani do przyjmowania rozwiązań i praktyk wspierających zrównoważone wykorzystanie i jej zużycie.

Zasada 6: UE musi wspierać rozwój technologii umożliwiających oszczędne gospodarowanie wodą, recykling i redukcję zanieczyszczeń, a także ich stopniowe wdrażanie w rolnictwie, przemyśle i gospodarstwach domowych.

Zasada 7: Straty wody spowodowane przeciekami w sieciach i marnotrawstwem wody przez rolnictwo, przemysł, gospodarstwa domowe i wszystkich innych użytkowników muszą zostać znacznie ograniczone.

Zasada 8: Rolnictwo jest zarówno główną przyczyną, jak i ofiarą niedoboru wody. UE musi zapewnić, poprzez strategiczny plan, dostęp do wody o wystarczającej jakości i zrównoważone zarządzanie nią w rolnictwie, aby umożliwić odpowiednią i zrównoważoną produkcję żywności w UE.

Zasada 9: Biorąc pod uwagę związek między energią, wodą i surowcami krytycznymi, woda powinna być postrzegana jako podstawowy element strategii przemysłowej UE.

Zasada 10: Potrzebne jest sektorowe podejście przemysłowe, ponieważ różne gałęzie przemysłu mają różne potrzeby i możliwości w zakresie oszczędnego gospodarowania wodą. Zasada nieszkodzenia musi być połączona z prawem działalności gospodarczej do korzystania z wody.

Zasada 11: Należy zapewnić dostępność wykwalifikowanych i wyspecjalizowanych pracowników oraz zachować konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw.

Zasada 12: Kompleksowej polityce wodnej UE musi towarzyszyć równie ambitny plan finansowy. Ceny wody, koszty i podatki muszą być sprawiedliwe i przejrzyste, a ceny oparte na zasadzie pełnego zwrotu kosztów.

Zasada 13: UE powinna zwiększyć swoje wysiłki w zakresie niebieskiej dyplomacji, a woda powinna zostać włączona do polityki zagranicznej i stosunków zewnętrznych UE, w tym polityki sąsiedztwa, handlu i rozwoju. Jednym z głównych celów strategicznych niebieskiej dyplomacji powinno być ulepszenie ram traktatowych ONZ we wszystkich kwestiach związanych z wodą i szybkie wdrożenie umów międzynarodowych.

Zasada 14: Konieczne jest opracowanie międzynarodowych polityk promujących oszczędne i wydajne wykorzystanie wody we wszystkich sektorach gospodarki i społeczeństwa, w celu zmniejszenia zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych, a także przywrócenia zanieczyszczonych wód.

Zasada 15: Niebieski Ład UE wymaga odpowiedniego zarządzania zasobami wodnymi.

Niebieski Ład - złożenia i strategia UE Blue Deal
Niebieski Ład zawiera zestaw zalecanych działań i apel o wdrożenie ich w trybie pilnym. Są tam zagadnienia dotyczące walki z ubóstwem wodnym, czy działania edukacyjne dotyczące skali problemu. (Foto: FPP/materiały prasowe)

EKES proponuje m.in. utworzenie Funduszu na rzecz Niebieskiej Transformacji, opracowanie specjalnego programu operacyjnego skoncentrowanego na gospodarce wodnej oraz inwestycjach terytorialnych. Apeluje, by państwa członkowskie skupiły się na inwestycjach w gospodarkę wodną, wspierały innowacyjne technologie umożliwiające efektywniejsze wykorzystanie wody, oczyszczonych ścieków oraz małych oczyszczalni ścieków.

Dodatkowo zaleca wprowadzenie spójnego mechanizmu unijnego, który będzie regulował gromadzenie zapasów wody w okresach deszczowych. Sugeruje też rozszerzenie odpowiedzialności producentów w zakresie zarządzania ściekami, przeprowadzenie analiz oraz zgromadzenie w jednym miejscu danych dotyczących podziemnych systemów kanalizacyjnych w całej Unii Europejskiej.

– Woda jest wyzwaniem globalnym, ale dotyczy także Europy, która jest już dotknięta kryzysem w tym aspekcie. Jego skutki odczuwają nie tylko kraje śródziemnomorskie. W różnych regionach mamy niedobory wody i coraz dłuższe susze. Z problemem nie poradzą sobie w pojedynkę poszczególne państwa i musimy skoordynować działania w skali europejskiej – podkreślił Przewodniczący EKES Oliver Röpke.

– Obecne ramy UE w kwestii wodnej nie przystają do obecnych wyzwań. Musimy uczyć się na błędach i sprawy wodne powinny zostać włączone do agendy unijnej jako osobna dedykowana polityka UE z własnym komisarzem. Trzeba zadbać, żeby Zielony Ład współgrał z Niebieskim Ładem – dodał.

Niebieski Ład – założenia i koszty

Wartość przedsięwzięć objętych EU Blue Deal wynosi ponad 390 mld euro i obejmuje inwestycje w retencję, rozwój i modernizację sieci wodno-kanalizacyjnych, oczyszczalni ścieków, upowszechnianie technologii obiegu zamkniętego oraz efektywne zarządzanie wodą przez energetykę, rolnictwo i przemysł.

– W przypadku Polski Blue Deal jest ogromną szansą. Oznacza dodatkowe fundusze, a oprócz tego możemy stać się „hubem” wodnym i rozwinąć nowe rozwiązania technologiczne np. w zakresie pomiaru oszczędności wody. To przestrzeń dla polskiej nauki i biznesu, która pozwoli nam dołączyć do europejskich liderów w zakresie gospodarki wodnej – stwierdził cytowany w komunikacie prasowym FPP Marek Kowalski, Przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich.

Dokument ma jednak na razie charakter opinii. EKES to organ doradczy UE, który skupia przedstawicieli różnych grup społecznych, w tym organizacji pracowniczych, pracodawców, rolników i konsumentów. Opinie te służą jednak jako wytyczne dla przyszłych aktów prawnych kierowanych do Komisji Europejskiej, Rady UE, czy Parlamentu Europejskiego.

Eksperci EKES (nominowani są oni przez rządy krajów członkowskich na 5-letnie kadencje – przyp. red.) wskazują, że 60 proc. europejskich miast doświadczyło niedoboru wody, a w kolejnych dekadach ta liczba ma wzrosnąć. Przypomnieli też, że w zeszłym roku Europę dotknęły najpoważniejsze susze od 500 lat, a coraz częstszym zjawiskiem są powodzie i pożary.

opublikowanej na KompasESG.pl opinii Pietro Francesco De Lotto zaznaczał, że “dotychczasowe narzędzia służące rozwiązywaniu problemów związanych z wodą są fragmentaryczne, a cele dotyczące wody nie są dobrze zintegrowane we wszystkich obszarach polityki UE. Potrzebny jest osobny priorytet strategiczny, traktowany na równi z Europejskim Zielonym Ładem“.