Wszystkie gatunki drzew odgrywają istotną rolę w ekosystemach na całym świecie. Ich rola choćby w obiegu CO2, wody oraz tworzeniu gleby jest nie do przecenienia. Jednak aktualizacja „Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych” w 2024 roku ujawniła, że sytuacja gatunków drzew jest alarmująca. W skali globalnej niemal 40% gatunków drzew znajduje się na granicy wyginięcia. Szczególnie w Europie, gdzie zmiany klimatyczne, urbanizacja i szkodniki wywierają ogromny wpływ, zagrożona jest niemal połowa lokalnych gatunków.
Pierwsza globalna ocena drzewostanu
Zrealizowana w 2024 roku pierwsza globalna ocena gatunków drzew, nad którą pracowało ponad 1000 ekspertów, ujawniła, że spośród 47 280 ocenionych gatunków niemal 16 500 jest zagrożonych wyginięciem. Szczególnie trudna sytuacja występuje na obszarach wyspiarskich, gdzie degradacja siedlisk postępuje najszybciej. W raporcie Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) podkreślono, że utrata drzew to nie tylko zagrożenie dla samych gatunków, ale również dla tysięcy innych organizmów, które są od nich zależne. Drzewa, jako kluczowe elementy ekosystemów, wpływają na stabilność procesów ekologicznych, od cyklów węglowych po retencję wody.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Zagrożone gatunki drzew w Europie
W Europie zagrożona jest niemal połowa gatunków drzew (ok. 40% z 454). Szczególnie narażone na wymarcie są endemiczne gatunki drzew, czyli występujące wyłącznie na tym kontynencie. Według danych IUCN, 58% tych gatunków znajduje się na liście zagrożonych. Jarząb i kasztanowiec pospolity są przykładami drzew, których populacje drastycznie maleją. W przypadku kasztanowca za główne zagrożenie uważa się szkodnika – szrotówka kasztanowcowiaczka, który niszczy liście drzewa, prowadząc do jego osłabienia i obumierania. Liczebność kasztanowca w Europie szacuje się obecnie na mniej niż 10 tysięcy osobników.
Niepokojący jest także stan gatunków występujących na obszarach zurbanizowanych. Drzewa miejskie, choć często mniej licznie reprezentowane na listach zagrożonych gatunków, są kluczowe dla lokalnych mikroklimatów i jakości powietrza.
Globalne wyzwania dla gatunków drzew
Problem degradacji drzewostanu nie ogranicza się tylko do Europy. W skali światowej drzewa zagrożone są przez wylesianie, ekspansję rolnictwa, zmiany klimatyczne i przemysłowe wykorzystanie surowców drzewnych. Ponad 5 tysięcy gatunków drzew wykorzystuje się w budownictwie, a ponad 2 tysiące służy do produkcji leków, żywności i paliw.
Jednocześnie drzewa odgrywają kluczową rolę w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym. Pełnią funkcję naturalnych magazynów dwutlenku węgla, regulują klimat oraz chronią gleby przed erozją. Ich utrata oznacza wzrost emisji CO2, co przyspiesza globalne ocieplenie i potęguje ekstremalne zjawiska pogodowe. Każdy gatunek drzewa pełni unikalną rolę w ekosystemie, a jego wyginięcie oznacza zachwianie naturalnych procesów ekologicznych, co wpływa na całe łańcuchy pokarmowe.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Kroki na rzecz ochrony
Raport IUCN wskazuje na konieczność zintensyfikowania działań ochronnych. Obejmuje to zarówno ochronę siedlisk naturalnych, jak i wprowadzanie nowych regulacji ograniczających wycinkę drzew. Ważne jest też wdrażanie programów odtwarzania lasów, szczególnie w miejscach, gdzie presja antropogeniczna jest największa. Przykłady dobrych praktyk obejmują rekultywację zdegradowanych obszarów, tworzenie parków narodowych oraz wprowadzanie przepisów chroniących drzewa w miastach.
Dodatkowym wyzwaniem pozostaje edukacja społeczeństwa na temat znaczenia bioróżnorodności. Drzewa są nie tylko elementem krajobrazu, ale także gwarantem funkcjonowania wielu ekosystemów. Ochrona gatunków drzew powinna stać się priorytetem zarówno na poziomie lokalnym, jak i globalnym. Inwestowanie w badania nad genetyczną różnorodnością drzew oraz wprowadzanie odporniejszych odmian może pomóc w przeciwdziałaniu ich wymieraniu.
2024 rok kończy się pod znakiem zapytania o przyszłość środowiska
Aktualizacja „Czerwonej Księgi” w 2024 roku uwypukliła dramatyczną sytuację gatunków drzew na całym świecie. W Europie prawie połowa lokalnych gatunków drzew jest zagrożona wyginięciem, a w skali globalnej niemal 40% drzew stoi na krawędzi wyginięcia. Przyspieszające zmiany klimatyczne i intensywna działalność człowieka wymagają pilnych działań, by powstrzymać dalszą degradację drzewostanów i zachować bioróżnorodność dla przyszłych pokoleń. Globalna mobilizacja na rzecz ochrony drzew jest kluczowa dla utrzymania stabilności ekologicznej naszej planety.
Czytaj dalej: