Zanieczyszczenie oceanów plastikiem i mikroplastikiem stało się jednym z najbardziej palących problemów środowiskowych naszych czasów. Wpływa ono negatywnie na zdrowie oceanów, ekosystemów morskich oraz pośrednio na zdrowie ludzi. Mimo podejmowanych wysiłków na rzecz ograniczenia tego zjawiska, najnowsze badania wskazują, że skutki zanieczyszczenia mikroplastikiem będą odczuwalne jeszcze przez wiele dekad.
Skala problemu
Według szacunków, do oceanów trafia rocznie od 8 do 10 milionów ton plastiku. W wodach oceanicznych znajduje się już około 50-75 bilionów kawałków plastiku i mikroplastiku. Jeśli obecne trendy się utrzymają, do połowy XXI wieku w oceanach może być więcej plastiku niż ryb.
Plastik stanowi aż 80% wszystkich zanieczyszczeń w morzach i oceanach. Szczególnie niebezpieczny jest mikroplastik, czyli cząsteczki plastiku o wielkości poniżej 5 mm. Gromadzi się on na powierzchni wody, skąd jest pochłaniany przez organizmy morskie, wchodząc do łańcucha pokarmowego. Szczegółowo zjawisko opisuje raport UNEP pt. From Pollution to Solution z 2021 roku.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Długotrwałe skutki zanieczyszczenia mikroplastikiem
Naukowcy z Imperial College w Londynie przeprowadzili badania modelowe, które pokazują, jak różne scenariusze redukcji zanieczyszczeń plastikiem wpłyną na obecność mikroplastiku w oceanach do końca tego stulecia. Wnioski nie napawają optymizmem. Nawet przy najbardziej ambitnych scenariuszach redukcji zanieczyszczeń, mikroplastik nie zniknie z oceanów do 2100 roku. Plastik, który opadł na dno oceanów, przenika do organizmów morskich. Proces jego akumulacji i powolnego uwalniania może trwać setki lat. Żaden z analizowanych scenariuszy nie wykazał ograniczenia zanieczyszczeń przenoszonych przez organizmy wodne.
Potencjalne rozwiązanie: 5% redukcja roczna
Modelowanie przeprowadzone przez naukowców wykazało, że globalna redukcja zanieczyszczenia plastikiem o co najmniej 5% rocznie pozwoliłaby ustabilizować sytuację na powierzchni oceanów. Taki scenariusz zapobiegłby dalszemu wzrostowi obecności mikroplastiku i wpisywałby się częściowo w cele ONZ, zakładające wyeliminowanie zanieczyszczeń plastikiem do 2040 roku.
Jednak nawet przy bardziej ambitnym scenariuszu, zakładającym 20% redukcję roczną, nie udałoby się znacząco zmniejszyć poziomu mikroplastiku w oceanach.
Wpływ na ekosystemy morskie i zdrowie ludzi
Zanieczyszczenie plastikiem ma wielorakie negatywne skutki dla środowiska morskiego.
- Szkody fizyczne dla organizmów wodnych, spowodowane spożyciem fragmentów plastiku lub zaplątaniem się w nie.
- Problemy fizjologiczne wywołane przez substancje chemiczne zawarte w plastiku.
- Przenoszenie patogenów i gatunków inwazyjnych przez przemieszczające się elementy plastikowe.
- Potęgowanie negatywnych skutków innych problemów, takich jak nadmierne połowy, zmiany klimatyczne czy zakwaszanie oceanów.
Zanieczyszczenie plastikiem ma również bezpośredni wpływ na zdrowie ludzi. Spożycie mikroplastiku może prowadzić do nowotworów i uszkodzeń układu pokarmowego. Ponadto, dla ponad 3 miliardów ludzi oceany stanowią główne źródło pożywienia i dochodu, więc degradacja ekosystemów morskich ma poważne konsekwencje społeczno-gospodarcze.
Działania na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia plastikiem
W obliczu tych wyzwań podejmowane są różne inicjatywy mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia plastikiem. Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (UNEA) dąży do przyjęcia prawnie wiążącej rezolucji, której celem jest całkowite wyeliminowanie zanieczyszczeń plastikiem do 2040 roku. W ramach UNEP (Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych) działa Globalne Partnerstwo na rzecz Zanieczyszczenia Plastikiem i Odpadów Morskich (GPML), które zrzesza różne podmioty pracujące nad redukcją zanieczyszczenia plastikiem. UNEP wspiera kraje w rozwoju zdolności do podejmowania działań i zobowiązań na poziomie krajowym i globalnym w celu redukcji zanieczyszczenia plastikiem. Prowadzone są projekty mające na celu promowanie działań przeciwko zanieczyszczeniu plastikiem w Azji, gdzie problem ten jest szczególnie dotkliwy.
Przyszłość oceanów i mórz
Mimo podejmowanych wysiłków, problem zanieczyszczenia oceanów mikroplastikiem pozostanie z nami jeszcze przez długi czas. Nawet przy optymistycznych scenariuszach redukcji zanieczyszczeń, mikroplastik będzie obecny w oceanach co najmniej do końca tego stulecia.
Kluczowe jest zatem nie tylko ograniczenie nowych zanieczyszczeń, ale także opracowanie metod usuwania już istniejącego mikroplastiku z oceanów. Wymaga to globalnej współpracy, innowacyjnych rozwiązań technologicznych oraz zmiany naszych codziennych nawyków związanych z użytkowaniem plastiku.
Jednocześnie niezbędne są dalsze badania nad długoterminowymi skutkami obecności mikroplastiku w środowisku morskim oraz jego wpływem na zdrowie ludzi. Tylko kompleksowe podejście do problemu daje szansę na skuteczne ograniczenie tego zagrożenia dla naszej planety.
Czytaj dalej: