Unia Europejska od lat stawia na narzędzia wspierające wzrost gospodarczy oraz realizację strategicznych priorytetów – od transformacji ekologicznej i cyfrowej, aż po wzmocnienie pozycji małych i średnich przedsiębiorstw. Jednym z najważniejszych instrumentów finansowych do osiągnięcia tych celów jest program InvestEU, łączący różnorodne źródła wsparcia w elastyczny, ale i skuteczny sposób. Dodatkową szansą na zwiększenie jego oddziaływania stał się tzw. pakiet Omnibus II, który ma usprawnić działanie InvestEU oraz innych pokrewnych inicjatyw, jednocześnie wzmacniając konkurencyjność i innowacyjność gospodarki europejskiej.
InvestEU – fundament wsparcia inwestycji w UE
Główna idea programu
InvestEU to kompleksowy program inwestycyjny Unii Europejskiej, który opiera się na mechanizmie gwarancji budżetowej. W praktyce oznacza to, że UE zapewnia pokrycie części ryzyka finansowego dla instytucji (m.in. międzynarodowych banków rozwoju czy krajowych banków promocyjnych), które dokonują inwestycji w projekty o wysokim znaczeniu dla rozwoju wspólnego rynku. Dzięki temu podmioty prywatne oraz publiczne mają łatwiejszy dostęp do kapitału, a całkowita wartość generowanych inwestycji wzrasta.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Główne obszary wsparcia
Od momentu powstania, InvestEU koncentruje się na czterech kluczowych obszarach.
- Zrównoważona infrastruktura – obejmuje inwestycje w czystą energię, zrównoważony transport, efektywność energetyczną czy gospodarkę o obiegu zamkniętym, co wpisuje się w realizację Europejskiego Zielonego Ładu.
- Badania naukowe, innowacje i cyfryzacja – fundusze skierowane do sektora badań, przedsiębiorstw high-tech, start-upów, a także projektów wspomagających transformację cyfrową w UE.
- Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) – podstawą gospodarki europejskiej są MŚP, dlatego InvestEU wspiera je w zakresie dostępu do finansowania, inwestycji w nowe technologie i ekspansji na rynki zagraniczne.
- Inwestycje społeczne i umiejętności – ten filar obejmuje projekty podnoszące kapitał społeczny, edukację, szkolenia, jak również inwestycje w rozwój kompetencji i potencjału pracowników.
W ramach tych obszarów funkcjonuje gwarancja UE o wartości ponad 26 mld euro, której celem jest zmobilizowanie inwestycji na poziomie co najmniej 372 mld euro w perspektywie 2021–2027. Dodatkowo program został zaprojektowany tak, aby można go było łączyć z innymi źródłami finansowania unijnego, takimi jak Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) czy inicjatywy wchodzące w skład NextGenerationEU.
Dlaczego potrzebny był pakiet Omnibus II?
Kontekst regulacyjny
Pojęcie „Omnibus II” (w dokumencie oznaczonym symbolem COM(2025) 84 final) odnosi się do zestawu zmian legislacyjnych, mających na celu usprawnienie funkcjonowania InvestEU i kilku powiązanych z nim rozporządzeń. Chodzi tu o tzw. „ustawę korygującą” (omnibus), która jednocześnie modyfikuje:
- rozporządzenie 2015/1017 (dotyczące Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych – EFSI),
- rozporządzenie 2021/523 (o InvestEU),
- rozporządzenie 2021/695 (o programie „Horyzont Europa”),
- rozporządzenie 2021/1153 (o instrumencie „Łącząc Europę” – CEF).
Główne cele nowelizacji
Celem przyjęcia pakietu Omnibus II jest zwiększenie ogólnej konkurencyjności i innowacyjności unijnej gospodarki, szybsze przejście na technologie przyjazne środowisku i transformację cyfrową, a także usprawnienie przepływu kapitału do najbardziej perspektywicznych projektów. Pakiet promuje również redukcję obciążeń administracyjnych, tak aby zarówno duże przedsiębiorstwa, jak i MŚP, mogły łatwiej korzystać z dostępnych mechanizmów finansowych.
Najważniejsze zmiany w pakiecie Omnibus II
1. Zwiększenie zdolności gwarancyjnej InvestEU
Nowe przepisy zakładają poszerzenie puli środków dostępnych w ramach gwarancji InvestEU. Dodatkowe rezerwy i nadwyżki, pochodzące m.in. z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFSI) oraz instrumentów InnovFin i CEF Debt Instrument, zostaną efektywniej włączone do obecnego programu. W praktyce umożliwi to finansowanie większej liczby projektów w kluczowych dla UE obszarach, takich jak:
- niskoemisyjny przemysł,
- innowacyjne technologie cyfrowe,
- obronność i bezpieczeństwo,
- zaawansowane projekty badawcze.
2. Możliwość łączenia wcześniejszych instrumentów wsparcia
Pakiet Omnibus II wprowadza opcję równoczesnego korzystania z gwarancji InvestEU oraz z pozostałych form wsparcia dostępnych w ramach EFSI czy innych programów unijnych. Dzięki temu państwa członkowskie i beneficjenci zyskują elastyczność w finansowaniu inwestycji i możliwość szerszego wykorzystania istniejących już rozwiązań.
3. Uelastycznienie tzw. komponentu krajowego
Do tej pory poszczególne państwa członkowskie mogły wnosić część swoich środków – z budżetów narodowych lub funduszy unijnych – do puli InvestEU w formie gwarancji. Obecnie Omnibus II rozszerza ten mechanizm, umożliwiając państwom członkowskim wnoszenie środków w ramach „instrumentu finansowego InvestEU” (również w różnych walutach). To istotne zwłaszcza wtedy, gdy dane państwo prowadzi lokalne projekty, wymagające specyficznych form wsparcia lub rozliczeń w lokalnych walutach.
4. Uproszczenia administracyjne
Kolejną ważną zmianą wprowadzoną przez Omnibus II jest istotne zmniejszenie liczby wskaźników i zakresu raportowania dla beneficjentów i instytucji wdrażających. Dzięki temu:
- przedsiębiorstwa korzystające z mniejszych transakcji nie będą musiały spełniać nadmiernych wymogów sprawozdawczych,
- ograniczono częstotliwość i rozmiar raportów składanych przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) oraz krajowe banki promocyjne,
- państwa członkowskie nie będą obarczone częstymi analizami tzw. barier inwestycyjnych.
Dla firm i instytucji publicznych ma to przełożyć się na wymierne oszczędności czasu i kosztów, co równocześnie pozwoli skoncentrować się bardziej na jakości inwestycji niż na rozbudowanej biurokracji.
Jak pakiet Omnibus II wpłynie na dużych graczy i MŚP?
Przedsiębiorstwa – w szczególności MŚP, które często napotykają trudności w dostępie do finansowania – powinny odczuć pozytywne efekty w kilku obszarach.
- Większa dostępność kapitału: zwiększona gwarancja InvestEU ułatwia pozyskanie środków zwłaszcza na innowacyjne, a zarazem obarczone pewnym ryzykiem projekty.
- Elastyczne łączenie instrumentów: możliwość „mieszania” wsparcia z różnych źródeł (np. EFSI, InnovFin) przekłada się na lepsze dopasowanie oferty finansowej do indywidualnych potrzeb firm.
- Mniejsze obciążenia sprawozdawcze: ograniczenie biurokracji korzystnie wpływa na tempo realizacji projektów, zwłaszcza gdy inwestycje dotyczą niewielkich kwot.
- Różnorodne formy wsparcia kapitałowego: w InvestEU nadal dostępne będą instrumenty obejmujące wsparcie kapitałowe, pożyczki zamienne czy inne formy finansowania udziałowego, co pozwala MŚP utrzymać płynność finansową i kontynuować rozwój nawet w trudnych warunkach rynkowych.
InvestEU i Omnibus II w szerszej perspektywie rozwoju UE
Pakiet Omnibus II to kolejny element strategii UE zmierzającej do wypracowania silniejszego, innowacyjnego i zrównoważonego rynku wewnętrznego. Współdziałanie InvestEU z programami Horyzont Europa czy Łącząc Europę (CEF) pozwala na dalszą integrację polityk unijnych, tak aby uniknąć dublowania się instrumentów finansowych.
Z perspektywy długoterminowej reformy te wspierają także priorytety klimatyczne i społeczne, zapewniając miejsce w programie zarówno dużym projektom infrastrukturalnym (np. z zakresu zielonej energii), jak i inicjatywom nakierowanym na rozwój umiejętności czy kapitału ludzkiego. Dzięki temu Unia Europejska chce działać spójnie w ramach całej perspektywy budżetowej, wykorzystując wszelkie dostępne możliwości, aby inwestycje w transformację ekologiczną i cyfrową stawały się faktem w każdym regionie Wspólnoty.
Nowy pakiet Omnibus II to odpowiedź Unii Europejskiej na wyzwania związane z koniecznością dalszego pobudzania inwestycji w istotnych obszarach. Zmiany wprowadzane w regulacjach służą temu, by program InvestEU mógł jeszcze skuteczniej przyciągać kapitał prywatny i publiczny, wspierając przedsiębiorstwa w procesie innowacji, przechodzeniu na nowe technologie i realizacji ważnych projektów na polu zrównoważonego rozwoju.
Dzięki wzmocnionej gwarancji finansowej, szerszym możliwościom łączenia instrumentów wsparcia oraz istotnym uproszczeniom biurokratycznym, Omnibus II stanowi udoskonalenie systemu inwestycyjnego UE. W efekcie sektor gospodarczy – a zwłaszcza MŚP – może liczyć na stabilne, przewidywalne i elastyczne narzędzia finansowania, które pomogą w budowaniu silniejszej i bardziej konkurencyjnej Europy.
Czytaj dalej: