Biomasa to jedno z OZE, odgrywające istotną rolę w procesie transformacji gospodarek w kierunku neutralności klimatycznej. W ramach ambitnych celów Europejskiego Zielonego Ładu, biomasa ma wspierać zarówno dekarbonizację, jak i różnorodność biologiczną oraz zrównoważone użytkowanie zasobów naturalnych.
Biomasa jako fundament zrównoważonego rozwoju
Biomasa jest definiowana jako materia organiczna, pochodząca z roślin i zwierząt, która może być wykorzystywana w różnorodnych sektorach gospodarki. Jej unikalność polega na zdolności do sekwestracji dwutlenku węgla z atmosfery, co czyni ją istotnym elementem strategii klimatycznych UE. Materiały pochodzenia biologicznego, takie jak drewno, odpady rolnicze czy biogazy, mogą zastępować paliwa kopalne i wysokoemisyjne materiały budowlane, przyczyniając się do redukcji emisji gazów cieplarnianych.
W ostatnich latach materiał odgrywa coraz większą rolę w energetyce. W 2021 roku stanowiła ponad 50% całkowitego końcowego zużycia energii odnawialnej w UE. Jednak jej zastosowanie wykracza poza produkcję energii – obejmuje przemysł budowlany, meblarski, tekstylny, a także transport.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Polityka UE wobec wykorzystania biomasy
Europejski Zielony Ład wskazuje biomasę jako jedno z narzędzi wspierających neutralność klimatyczną. Główne cele polityczne obejmują:
- redukcję emisji gazów cieplarnianych,
- ochronę różnorodności biologicznej,
- bezpieczeństwo energetyczne.
Materiał często zastępuje konwencjonalne paliwa kopalne, zmniejszając emisje CO2. Jednocześnie promuje gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której biomateriały są poddawane recyklingowi i ponownemu wykorzystaniu. Polityki UE kładą nacisk na przywracanie biomasy do celów związanych z przyrodą, takich jak zachowanie bioróżnorodności i równowagi ekosystemów. Produkowana lokalnie w krajach UE pozwala na zmniejszenie zależności od importowanych surowców energetycznych.
Jednak ambitne plany wymagają starannego planowania. Ilość dostępnej biomasy w UE może nie być wystarczająca, aby zaspokoić rosnące potrzeby wszystkich sektorów gospodarki. Dlatego konieczne jest ustalanie priorytetów jej wykorzystania oraz promowanie efektywności w zarządzaniu zasobami.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Klimat i ograniczona podaż
Produkcja i wykorzystanie biomasy wiążą się z wieloma wyzwaniami. Jednym z najważniejszych jest ograniczona podaż materiału, determinowana przez dostępność gruntów, warunki klimatyczne oraz konkurencję między różnymi sektorami gospodarki. Na przykład biomasa rolnicza w UE jest w większości wykorzystywana do produkcji paszy dla zwierząt, a jedynie niewielka jej część trafia do produkcji biopaliw czy materiałów budowlanych.
Zmiana klimatu dodatkowo komplikuje sytuację. Susze, zmiany temperatury i inne ekstremalne zjawiska pogodowe mają wpływ na zdolność produkcyjną gruntów rolnych i lasów. W południowej Europie prognozuje się spadek plonów niektórych upraw, co może ograniczyć dostępność surowców, z których powstaje ten materiał. Z kolei w północnych regionach wzrost temperatury sprzyja wydłużeniu sezonu wegetacyjnego, co może pozytywnie wpłynąć na produkcję substancji.
Raport EEA z 2023 r. – ważne dane
Raport „The European biomass puzzle” z 2023 r. podkreśla rolę zasobów organicznych w realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu. Surowce te wspierają zrównoważone działania w energetyce, budownictwie, rolnictwie i transporcie, przyczyniając się do redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz ochrony różnorodności biologicznej. Jednak rosnące zapotrzebowanie na te zasoby prowadzi do intensyfikacji konkurencji między sektorami gospodarki, co może wpłynąć negatywnie na ekosystemy i bioróżnorodność.
„The European biomass puzzle” w liczbach
- 1,2 miliarda ton surowców organicznych (w suchej masie) zostało wykorzystanych w UE w 2017 roku. Z tego 50% trafiło na cele żywnościowe, paszowe i ściółkowe, 22% na bioenergię, a 28% na materiały przemysłowe.
- 56% energii odnawialnej konsumowanej w UE w 2021 roku pochodziło z organicznych źródeł stałych, co czyni je dominującym źródłem w odnawialnej energetyce UE.
- 150% wzrost wykorzystania surowców organicznych w bioenergii od 2000 roku dzięki politycznym zachętom do rozwijania odnawialnych źródeł energii.
- 125 milionów ton ekwiwalentu ropy (Mtoe) – tyle wynosiło całkowite zużycie bioenergii w UE w 2021 roku.
- 19% biomasy rolniczej w UE ma nieznane zastosowanie lub jest tracone w procesach produkcji i konsumpcji, co wskazuje na możliwości optymalizacji wykorzystania tych zasobów.
- 250% wzrost emisji CO₂ związanego ze spalaniem organicznych materiałów stałych od 1990 roku do 2020 roku, mimo że działania te przyczyniły się do zmniejszenia zużycia paliw kopalnych.
- 20% europejskiej ziemi rolniczej znajduje się w krajach południowych i centralnych, gdzie zmiany klimatu mogą znacząco ograniczyć jej produktywność, podczas gdy północne regiony mogą zyskać na dłuższym sezonie wegetacyjnym.
- 68% surowców organicznych produkowanych w UE pochodzi z rolnictwa, a 27% z leśnictwa, co pokazuje dominację sektora rolnego w tym obszarze.
- 10,6 milionów hektarów w UE zostało przeznaczone w 2021 roku na uprawy roślin oleistych, takich jak rzepak i słonecznik, co podkreśla znaczenie tych surowców dla bioekonomii.
- -310 Mt CO₂ – taki cel netto pochłaniania węgla ustalono dla sektora użytkowania gruntów, zmian użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) w UE do 2030 roku, jako część działań na rzecz neutralności klimatycznej.
Biomasa w energetyce i gospodarce obiegu zamkniętego
Energetyczne wykorzystanie stanowi jej najpowszechniejszą formę zastosowania. Procesy spalania, zgazowania czy fermentacji pozwalają na przekształcenie substancji w energię cieplną, elektryczną lub paliwa. Przykłady takich rozwiązań obejmują produkcję pelletu i brykietów, biogaz z fermentacji odpadów organicznych oraz biodiesel z roślin oleistych.
Jednak zrównoważone wykorzystanie biomasy wymaga wprowadzenia gospodarki o obiegu zamkniętym. W tym modelu materiały biologiczne są maksymalnie wykorzystywane, a odpady są minimalizowane poprzez recykling i regenerację. Przykładowo, popiół powstały ze spalania produktu może służyć jako nawóz, co zamyka cykl materiałowy.
Rola w zrównoważonej gospodarce Europy
Biomasa odgrywa istotną rolę w realizacji celów zrównoważonego rozwoju i neutralności klimatycznej w UE. Aby jednak w pełni wykorzystać jej potencjał, konieczne jest prowadzenie polityki opartej na kompleksowym podejściu. Musi ona uwzględniać:
- priorytetyzację zastosowań biomasy – optymalne wykorzystanie zasobów powinno uwzględniać cele klimatyczne, bioróżnorodność oraz potrzeby gospodarcze;
- wspieranie innowacji – rozwój technologii w zakresie produkcji i przetwarzania może zwiększyć efektywność wykorzystania surowców;
- międzynarodową współpracę – handel biomasą i wymiana know-how między krajami UE mogą przyczynić się do lepszego zarządzania zasobami.
Biomasa stanowi jedno z najbardziej obiecujących odnawialnych źródeł energii, oferując liczne korzyści dla gospodarki i środowiska. Jej zrównoważone wykorzystanie wymaga jednak starannego planowania, które uwzględni zarówno potrzeby energetyczne, jak i cele ochrony przyrody. W kontekście Europejskiego Zielonego Ładu materiał ma potencjał, aby stać się fundamentem transformacji ku neutralności klimatycznej, pod warunkiem że zostaną podjęte odpowiednie działania polityczne i technologiczne.
Czytaj dalej: