W obliczu globalnych wyzwań klimatycznych i rosnącej presji na ograniczenie zużycia zasobów naturalnych, sektor budowlany stoi przed koniecznością transformacji. Jako jeden z największych konsumentów surowców i producentów odpadów, budownictwo odgrywa kluczową rolę w przejściu na circular economy, czyli gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ). Czy jednak wdrożenie tej filozofii w praktyce budowlanej jest realne?
Gospodarka cyrkularna w budownictwie
Gospodarka o obiegu zamkniętym zakłada minimalizację zużycia surowców, ograniczenie generowania odpadów i emisji oraz maksymalne wykorzystanie zasobów w całym cyklu życia produktu. W przypadku sektora budowlanego oznacza to, że materiały budowlane powinny być projektowane i używane tak, aby mogły być ponownie wykorzystane lub poddane recyklingowi. Jak można wnioskować z dostępnych materiałów, budynek cyrkularny to obiekt, który w całym cyklu życia nie degraduje ekosystemów ani nie wyczerpuje nieodnawialnych zasobów Ziemi.
Zapisz się na newsletter Kompasu ESG
Wyzwania sektora i potencjał
Sektor budowlany zużywa obecnie 50% światowej produkcji stali, 25% aluminium i tworzyw sztucznych oraz niemal całą produkcję cementu. Produkcja tych materiałów odpowiada za ponad połowę globalnych emisji gazów cieplarnianych (dane podawane w 2022 r.)1. Przy tak znacznym śladzie węglowym, adaptacja zasad GOZ może przynieść ogromne korzyści. Obejmuje to m.in. zmniejszenie emisji, oszczędność zasobów oraz wydłużenie cyklu życia budynków.
Metodologia oceny cyrkularności w budownictwie
Jednym z największych wyzwań w implementacji GOZ jest brak jednolitej metody oceny cyrkularności budynków. W ramach projektu CIRCON stworzono nową metodykę, która opiera się na czterech wskaźnikach cząstkowych:
- Wskaźnik Użycia Surowców Wtórnych – określający masę materiałów pochodzących z recyklingu.
- Wskaźnik Odwracalności Przestrzennej – mierzy elastyczność adaptacyjną budynku.
- Wskaźnik Potencjału Współdzielenia – ocenia możliwości współużytkowania przestrzeni.
- Wskaźnik Potencjału Ponownego Wykorzystania – wskazuje potencjał użycia elementów budynku w przyszłości.
Technologia jako najważniejsze narzędzie transformacji
Transformacja w kierunku GOZ wymaga wykorzystania nowoczesnych technologii, takich jak BIM (Building Information Modeling), które umożliwiają optymalizację projektowania, monitorowanie cyklu życia budynku oraz zarządzanie danymi materiałowymi. Wdrożenie takich rozwiązań jest niezbędne dla poprawy efektywności procesów budowlanych.
Europejski kontekst regulacyjny
Unia Europejska intensywnie wspiera rozwój GOZ poprzez dyrektywy, takie jak Circular Economy Action Plan oraz Waste Framework Directive. Obejmują one priorytetyzowanie recyklingu, zmniejszanie zużycia surowców oraz wdrażanie strategii redukcji emisji w całym cyklu życia budynków. Jednym z kluczowych instrumentów jest system Level(s), który umożliwia ocenę „zrównoważenia” budynków.
Przykłady dobrych praktyk
W Europie realizowane są liczne projekty badawcze wspierające GOZ w budownictwie, takie jak GreeNest czy RECONSTRUCT, które koncentrują się na wdrażaniu biopochodnych i recyklingowych materiałów oraz rozwijaniu technologii ułatwiających dekompozycję budynków (GreeNest, Projekt wspierający GOZ w budownictwie, 2024).
Circular economy w budownictwie to nie tylko szansa na zmniejszenie śladu węglowego i ograniczenie zużycia zasobów, ale także możliwość budowania bardziej zrównoważonego i innowacyjnego środowiska. Choć wyzwania pozostają znaczne, rozwój technologii oraz wsparcie regulacyjne i finansowe stwarzają solidne podstawy do sukcesu. Wdrażanie zasad gospodarki cyrkularnej to krok w stronę przyszłości, która jest nie tylko zrównoważona, ale również bardziej przyjazna dla środowiska i społeczeństwa.
- Obolewicz J., Transformacja w kierunku GOZ w budownictwie, ref. [w]: I Konferencja Naukowo-Dydaktyczna Gospodarka o obiegu zamkniętym w budownictwie, Polskie, Stowarzyszenie Rzeczoznawców i Biegłych Sądowych Oddział Podlaski, Łomża, 2022 ↩︎
Czytaj dalej: