Polska od lat zmaga się z poważnymi problemami dotyczącymi zanieczyszczenia środowiska. Mimo postępów poczynionych w ostatnich dekadach, wciąż pozostajemy w ogonie krajów Unii Europejskiej pod względem ochrony przyrody i działań na rzecz klimatu. Jak dokładnie przedstawia się sytuacja ekologiczna w naszym kraju na tle innych państw wspólnoty?
Zanieczyszczenie środowiska w Polsce
Według raportu Fundacji Schumana i Fundacji Adenauera “Europa przeciw katastrofie klimatycznej”, Polska zajmuje ostatnie miejsce w rankingu najbardziej “zielonych” państw Unii Europejskiej. Nasz kraj otrzymał zaledwie 34 punkty na 100 możliwych, co stanowi najgorszy wynik wśród wszystkich członków UE.
Szczególnie źle prezentują się wysiłki państwa na rzecz ochrony klimatu – w tej kategorii Polska uzyskała jedynie 20 punktów, przy średniej unijnej wynoszącej 38 punktów. Jest to najniższy rezultat w całej Wspólnocie. Na tak niską ocenę wpłynęło kilka czynników.
- Brak przyjęcia krajowej strategii przeciwdziałania zmianom klimatycznym.
- Niewielki wkład do wspólnego globalnego funduszu klimatycznego – tylko 1,21 euro na mieszkańca rocznie.
- Niekorzystny miks energetyczny – odnawialne źródła energii odpowiadają w Polsce za zaledwie 16% wytwarzanej energii, co jest wynikiem znacznie poniżej średniej unijnej.
Niepokojący jest również fakt, że polscy przedsiębiorcy nie przykładają się do ochrony klimatu. Pod tym względem zajmujemy przedostatnie miejsce w zestawieniu. Mimo 26-procentowego wzrostu produkcji przemysłowej od 2015 roku, firmy nie kompensują tego inwestycjami w zieloną energię – wydają na ten cel niespełna 8,5 euro na osobę, co stanowi wynik sześciokrotnie gorszy od unijnej średniej. Tak przynajmniej było do 2022 roku, z którego pochodzi raport.
katastrofie klimatycznej. Ranking najbardziej zielonych państw Unii Europejskiej, 2022
Polska na tle krajów UE pod względem zanieczyszczenia środowiska
Sytuacja środowiskowa w Polsce wypada poniżej przeciętnej w Unii Europejskiej. Nasz kraj otrzymał 48 punktów w tej kategorii, przy średniej dla UE wynoszącej 57 punktów. Warto jednak zaznaczyć, że niektóre aspekty stanu polskiej przyrody prezentują się relatywnie dobrze.
- Jakość ekosystemu została oceniona na 50 punktów, co jest wynikiem nieznacznie lepszym od unijnej średniej (46 punktów).
- Polska charakteryzuje się przeciętnym zużyciem zasobów naturalnych w przeliczeniu na mieszkańca.
- Mamy najniższy w Europie odsetek zagrożonych gatunków fauny i flory – jest to jedyny wskaźnik, w którym Polska zajmuje pierwsze miejsce.
Niestety, w wielu innych aspektach sytuacja prezentuje się znacznie gorzej.
- Polska znajduje się w trójce krajów o najwyższej śmiertelności wywołanej zanieczyszczeniami powietrza – z tego powodu umiera rocznie niemal 724 osoby na milion mieszkańców.
- Nasz kraj ponadprzeciętnie szybko traci tereny pokryte naturalną roślinnością – zajmujemy 4 miejsce pod tym względem, za Bułgarią, Grecją i Cyprem.
- Jakość wody w kąpieliskach rekreacyjnych jest bardzo zła – tylko 26% z nich ma wodę wysokiej jakości, co stanowi wynik trzykrotnie gorszy od średniej unijnej.
Krajowy raport stanu środowiska również wskazuje na wiele obszarów do poprawy
Raport Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska z 2022 r. wskazuje na postępy w monitoringu i ochronie środowiska, ale jednocześnie podkreśla potrzebę dalszych działań w celu rozwiązania istniejących problemów i dostosowania polityki do zmieniających się warunków klimatycznych i społeczno-gospodarczych.
Jakość powietrza
- Stężenia pyłów zawieszonych PM10 i PM2.5, a także benzo(a)pirenu, nadal przekraczają poziomy docelowe w wielu regionach, zwłaszcza w miastach. Jest to głównie wynikiem emisji z transportu oraz ogrzewania domów indywidualnych przy użyciu paliw stałych.
Klimat
- W Polsce obserwuje się wzrost średniej rocznej temperatury powietrza. Zmienia się również rozkład opadów, co prowadzi do częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak gwałtowne burze czy trąby powietrzne.
Jakość wód
- Stan wód powierzchniowych w Polsce jest niejednorodny. W niektórych regionach obserwuje się przekroczenia norm jakości, zwłaszcza pod względem substancji biogennych i zanieczyszczeń chemicznych. Inwestycje w monitoring i infrastrukturę wodną przyczyniły się jednak do poprawy w niektórych obszarach.
Stan przyrody
- Polska ma relatywnie wysoką różnorodność biologiczną, jednak jest ona zagrożona przez intensyfikację rolnictwa, turystykę, rozwój infrastruktury oraz inwazyjne gatunki obce. Wprowadzane są działania ochronne i monitoringowe, ale wyzwania pozostają znaczne.
Gleby i powierzchnia ziemi
- Jakość gleb rolnych jest zmienna, z niektórymi obszarami zanieczyszczonymi metalami ciężkimi i pestycydami. Zmniejsza się zawartość próchnicy, co wpływa na żyzność gleb. Istnieje potrzeba dalszych działań na rzecz poprawy jakości gleby poprzez zrównoważone praktyki rolnicze.
Hałas i promieniowanie
- Poziomy hałasu w Polsce są zróżnicowane, z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów w wielu miejscach, zwłaszcza w miastach. Poziom promieniowania jonizującego jest bardzo niski i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludności.
Gospodarka o obiegu zamkniętym
- Polska podejmuje kroki w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym, co obejmuje zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów oraz promowanie ekoinnowacji. Wskaźniki powtórnego wykorzystania materiałów są jednak wciąż niskie w porównaniu do średniej unijnej.
Problemy środowiskowe wykraczające poza granice
Warto zauważyć, że zanieczyszczenie środowiska nie jest problemem ograniczonym do granic poszczególnych państw. Badania opublikowane w czasopiśmie “Nature Sustainability” wykazały, że kraje Unii Europejskiej “eksportują” negatywny wpływ na środowisko do swoich sąsiadów z Europy Wschodniej, w tym do Polski. Mimo rosnącego poziomu konsumpcji w UE, wskaźniki zanieczyszczenia środowiska spadły w przypadku 27 krajów unijnych. Jednak 7 z 10 analizowanych wskaźników wzrosło poza granicami Unii. Największą presję ekologiczną w związku z unijną konsumpcją odczuwają wschodni sąsiedzi UE, takie jak Albania, Czarnogóra, Serbia, Ukraina i Mołdawia.
Zjawisko to pogłębia globalne nierówności, gdyż ponad 85% korzyści ekonomicznych związanych z konsumpcją pozostaje w krajach członkowskich UE. Badacze zwracają uwagę, że dla dobra naszej planety presja środowiskowa i wpływ konsumpcji w bogatszych krajach muszą się znacznie zmniejszyć.
Wyzwania, którym trzeba sprostać
Polska stoi przed ogromnym wyzwaniem w zakresie ochrony środowiska i przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Zajmując ostatnie miejsce w rankingu “zielonych” państw UE, nasz kraj musi podjąć zdecydowane kroki w celu poprawy sytuacji. Kluczowe obszary wymagające natychmiastowej interwencji to:
- opracowanie i wdrożenie krajowej strategii przeciwdziałania zmianom klimatycznym,
- zwiększenie inwestycji w odnawialne źródła energii,
- zachęcanie przedsiębiorców do inwestowania w technologie przyjazne środowisku,
- poprawa jakości powietrza, szczególnie w kontekście wysokiej śmiertelności spowodowanej zanieczyszczeniami,
- ochrona terenów pokrytych naturalną roślinnością,
- poprawa jakości wody w kąpieliskach rekreacyjnych.
Jednocześnie należy pamiętać, że problem zanieczyszczenia środowiska wykracza poza granice państwowe. Konieczna jest współpraca międzynarodowa oraz bardziej odpowiedzialna konsumpcja w krajach rozwiniętych, aby zmniejszyć presję ekologiczną na kraje Europy Wschodniej, w tym Polskę.
Tylko kompleksowe działania na poziomie krajowym i międzynarodowym mogą przyczynić się do realnej poprawy stanu środowiska w Polsce i zmniejszenia dystansu dzielącego nas od czołówki “zielonych” państw Unii Europejskiej.
Czytaj dalej: