Korupcja jest zjawiskiem, które można zdefiniować jako nadużycie publicznego stanowiska w celu uzyskania prywatnych korzyści. Obejmuje ona obiecywanie, proponowanie, wręczanie, żądanie, przyjmowanie przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakiejkolwiek nienależnej korzyści majątkowej, niemajątkowej lub innej. Czym jeszcze jest korupcja? To także przyjmowanie propozycji lub obietnicy takich korzyści w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu funkcji publicznej lub w toku działalności gospodarczej.
Czym jest korupcja spotykana na co dzień
Z kolei, jak podkreśla Rzecznik Praw Pacjenta, korupcja w życiu codziennym często przybiera formę oferowania korzyści majątkowych w zamian za “załatwienie” określonej sprawy lub wykorzystanie stanowiska służbowego do uzyskania prywatnych korzyści majątkowych. W kontekście ochrony zdrowia, przekupstwo jest szczególnie szkodliwa, ponieważ dotyka najsłabszych – ludzi chorych, dzieci, osób starszych, a “towarem korupcyjnym” są wartości bezcenne, takie jak zdrowie i życie człowieka. Walka ze zjawiskiem w tym sektorze wymaga nie tylko systemowych reform i zaostrzenia kar, ale także zmiany zachowań i stopnia przyzwolenia na łapownictwo ze strony pacjentów oraz budowania przejrzystych relacji między pacjentami a osobami wykonującymi zawody medyczne.
Podsumowując, czym jest korupcja, należy podkreślić, że jest poważnym problemem społecznym, który wymaga zdecydowanych działań zarówno na poziomie systemowym, jak i indywidualnym, aby zminimalizować jej negatywne skutki dla społeczeństwa i gospodarki.
Przeciwdziałanie łapownictwu
Przeciwdziałanie temu patologicznemu zjawisku w Polsce opiera się na kilku kluczowych filarach, które obejmują zarówno aspekty prawne, jak i instytucjonalne. Oto niektóre z nich.
Ustawodawstwo antykorupcyjne
Polska posiada szereg przepisów prawnych mających na celu zwalczanie korupcji. Zalicza się do nich między innymi ustawę o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, ustawę o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, a także przepisy Kodeksu Karnego dotyczące przestępstw korupcyjnych.
Instytucje
Kluczową rolę w systemie przeciwdziałania korupcji odgrywają instytucje takie jak Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA), które zajmuje się zwalczaniem zjawiska w sektorze publicznym, a także inne organy, takie jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW), Policja i prokuratura. Te instytucje prowadzą działania operacyjne, śledcze i kontrolne.
Edukacja i świadomość społeczna
Działania edukacyjne i budowanie świadomości społecznej na temat negatywnych skutków korupcji są równie ważne. Organizacje pozarządowe oraz instytucje państwowe prowadzą kampanie informacyjne i szkolenia mające na celu zwiększenie świadomości na temat łapownictwa i sposobów jej zwalczania.
Współpraca międzynarodowa
Polska współpracuje z międzynarodowymi organizacjami, takimi jak Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Rada Europy (poprzez Grupę Państw przeciwko Korupcji – GRECO) oraz Unia Europejska, w celu wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie zwalczania przekupstwa.
Transparentność i dostęp do informacji publicznej
Promowanie transparentności w działaniach organów publicznych i dostępu do informacji publicznej jest istotnym elementem przeciwdziałania korupcji. Umożliwia to obywatelom kontrolę nad działaniami państwa i przyczynia się do ograniczenia przestrzeni dla korupcyjnych praktyk.
Systemy kontroli wewnętrznej i zgodności
W sektorze prywatnym i publicznym promuje się wdrażanie systemów kontroli wewnętrznej i zgodności (compliance), które mają na celu zapobieganie korupcji w działalności przedsiębiorstw i instytucji.
Te metody są częścią szerokiego spektrum działań mających na celu ograniczenie korupcji i zwiększenie transparentności działania sektora publicznego oraz prywatnego w Polsce. Współpraca między różnymi sektorami i ciągłe doskonalenie przepisów prawnych są kluczowe dla skutecznego przeciwdziałania łapownictwu.
Korupcja w Polsce w ostatnich latach
Rządowy Program Przeciwdziałania Korupcji na lata 2018-2020 nie został w pełni zrealizowany, co miało negatywny wpływ na postrzeganie Polski w kontekście zjawiska. Program cierpiał na opóźnienia i brak realizacji kluczowych działań, takich jak uchwalenie ustawy o jawności życia publicznego czy wdrożenie modelu oświadczeń majątkowych. Polska w raporcie Transparency International za 2020 rok zajęła 45 miejsce na świecie, utrzymując wynik 56 punktów na 100 możliwych, co wskazuje na brak poprawy w zakresie walki z korupcją.
Fot. CORRUPTION PERCEPTIONS INDEX 2023, transparency.org/en/cpi/2023
W 2023 r. w ramach Transparency International Corruption Perceptions opublikowało indeks, który obrazuje sytuację Polski. Wskazuje on na wzrost percepcji łapownictwa w kraju, z trendem spadkowym wskaźnika CPI od 2015 roku (najwyższy poziom 63 pkt.). W 2023 roku Polska spadła o dwie pozycje w rankingu, uzyskując 54 punkty na 100 możliwych, co jest nieco powyżej globalnej średniej. Dane te pokazują, że pomimo globalnych problemów z korupcją, Polska również zmaga się ze spadkiem postrzeganej transparentności w sektorze publicznym.
Czytaj dalej: